Over the 3 week Dharmayatra Param Pujya Bhaishree shared so much wisdom, so many insights and connected with so many seekers. We are happy to share with you the video recordings of the swadhyays here below for you to watch and contemplate on.
Over 200 young women were screened for Thalassaemia in a community health fair organised by Raj Saubhag Ashram Sayla and Indian Red Cross Society, Ahmedabad. It is important for individuals to be aware of their thalassemia trait status, particularly individuals of reproductive age. Depending on the haemoglobin type of a current or future partner, future children may be at risk for thalassaemia disease or other related haemoglobin diseases. It has been often debated about how the time was right to have a national Thalassemia policy in India. The first case of thalassaemia in India was reported in 1938 and every year about 10,000 children with thalassemia major are born in India, according to a report published in the Hindu.
The Thalasseamia and Sickle Cell Prevention health fair was organised for young women of marriageable age as part of a Control and Research Programme in the premises of L M Vora College of Arts and Commerce, Sayla.
The event was featured in the local newspapers.
We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.
This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of Friendliness.
“In a gentle way, you can shake the world”
Personifying the above quote is Param Pujya Bhaishree. His entire being is gentle. His walk, talk, smile, reading, every single activity is gentle, conscious and compassionate. His gentleness encompasses a host of imitable virtues like equanimity, tolerance, patience, meticulousness, selflessness and compassion.
His gentleness stems from his principle of zero strife. The principle of zero strife stems from his universal love and feeling of kinship with not just everyone but with everything in the universe. Unlike ordinary mortals, Bhaishree does not resist anything around him because he belongs to everyone and, at the same time, he owns nothing but his soul. He lives this knowledge every moment.
Due to his tolerant and non-judgmental approach, Bhaishree effortlessly bonds across age groups. Whether it is a young child or a person in their eighties, they would not hesitate even for a moment to share with Bhaishree their innermost concerns, hopes or fears, safe in the knowledge that Bhaishree would offer only the correct advice without judging or criticizing. Such is the sacrosanct bond that Bhaishree shares with every person he meets. The way he connects with everyone at their individual level is nothing short of magical, especially when he is at a much different level of a highly elevated consciousness.
A young mumukshu says: “Living in the US, many of us grew up struggling to intertwine adhyatma (spirituality) in our lives. Certainly, our parents did whatever they could to instil traditional values in us so that even though we lived far away, our hearts would never be too far from India. However, parents have certain limitations with their own children that Bhaishree did not.
“Our first exposure to Bhaishree without the presence of Param Pujya Bapuji was in 2005, and it was during this trip that we truly came in contact with his gentle heart and innate ability to communicate with groups of all ages. This was particularly attractive to the Yuva group. Bhaishree’s ability to recall many details of each of our lives – young or old – was fascinating. He could recall the various stages in our education, or careers, but the most impressive of all was the immense patience with which Bhaishree would seek answers and encourage dialogue between us and Him. As Bhaishree wound up his US visit, we could sense a great hunger within each one of us satisfied, a hunger that we were not aware we even had. We learned first-hand of the greatness that was Bhaishree, and each one of us felt we had gained a ‘father’ greater than our own. This trip was indeed a turning point in our lives.”
In spite of his spiritual stature, when the Guru transcends barriers and connects with hundreds of disciples, transformation begins. The shishya (disciple) is drawn to the pure qualities of his Guru and strives to become like his role model, purifying himself in the process.
Another young disciple living in the US narrates his experience: “Like all mumukshus, I had confided in Bhaishree about a difficult time that I was going through. I felt weighed down for months. I was in a fog and couldn't shake it off. But, one conversation with Bhaishree, and he so skillfully lifted my burden that for the first time in months, I felt light-hearted and free. Bhaishree did not judge or talk down to me. He simply gave me his all-powerful counsel, telling me that ‘what was done was done. It could not be changed and so, by replaying it over and over, I was simply building more karma’. He spoke with such simplicity and divinity that I was able to connect with him instantly in the same way as I would with a close friend of my age. Bhaishree has this innate ability to get to the root of the problem (problems that we complicate in our minds) and offer accurate and spot-on solutions. During our difficult times, He is our saviour indeed.”
All of us aspire to bond with family, friends and every person we meet in our life-journey. But we tend to complicate our human relationships to such an extent that we accumulate an enormous amount of unhappiness, discontent and negative karmas.
Taking inspiration from Bhaishree, we can transform our lives by following a few tips:
1. Be non-judgmental: Forming judgments has become second nature to us. We jump to conclusions without listening to all the facts and label people on presumptions or past experiences. We need to see ‘Bhagwan Atma’ (God) in every soul and not get weighed down by flaws or previous interactions. Focus on the present situation without the ‘baggage’ of the past. Rather than being preachy or coming from a position of superiority, Bhaishree is always helpful, like a dear friend and well-wisher, in spite of his towering spiritual status. He is unconditionally positive.
2. Focus on the good qualities in people: Bhaishree often says ‘cultivate the habit of focusing on the good qualities of every person you meet and overlook the negative’. Imbibing such a powerful virtue would elevate us as human beings, helping us connect and create a vast spiritual family, by increasing our ‘maitri bhaav’ with every living soul. Awareness and acknowledgement of positive traits in the other person ensures elements of the virtues taking root within ourselves.
3. Acceptance and empathy: Empathy is the ability of placing yourself in the other person’s shoes. And calm acceptance gives us the strength to overcome obstacles. When things don’t go our way, we succumb to anger, resentment, fear or regret. Acceptance and empathy form the roots of the ‘Syadvaad’ principle propounded by Bhagwan Mahavir. Acceptance of every person as a ‘pure soul, maligned by karmas’ would make us more empathetic and compassionate human beings. Even if you disagree with something others have said or done, do not berate them or shout at them. Communicate calmly rather than criticize. Even if one is required to be firm, we can be polite. Respect every soul regardless of his social status, gender or educational qualifications. Bhaishree is always kind and respectful to every person he meets, regardless of his or her status or qualities. Such respect comes from compassion and empathy.
4. Self-confidence and positive thinking: When Bhaishree was in the Andaman Islands with mumukshus, there was an opportunity for sea walking and snorkeling. Most people in the group couldn't swim and, hence, were scared. Bhaishree too could not swim. Yet, he showed no fear and listened attentively to all the instructions for sea walking. At the bottom of the sea, he was able to take in the whole experience uninterrupted, purely and perfectly without the slightest apprehension. Self-confidence and optimism do not come by accident; they need to be built with patience and perseverance. Even small successes will lead to increased confidence and greater faith in one’s own abilities. A positive attitude helps scale barriers and reach newer milestones.
Like Mahatma Gandhi, Bhaishree’s life is his message. His every word and action imparts a lesson in compassion, self-confidence, bonding and belonging. With patient attention to each mumukshu, Bhaishree connects instantly with us and weaves within us the seed of adhyatma (spirituality). He then holds our hands and continues to nurture that seed as we live through the various phases of our lives. Due to the selfless bonds created with the Guru and amongst one another, mumukshus are able to traverse the unfamiliar path of spirituality and atmagyan (self-knowledge) with ease and enthusiasm.
“વિનમ્રતાના માર્ગે તમે દુનિયા ડોલાવી શકો છો”
ઉપરનું વાક્ય કોઈ પ્રત્યક્ષ વ્યક્તિના જીવનમાં ચરિતાર્થ થતું હોય તો તે છે પ. પૂ. ભાઈશ્રી. તેઓનું સંપૂર્ણ વ્યક્તિત્વ સૌમ્યતા અને વિનમ્રતાથી છલકાય છે. તેઓનું બોલવું - ચાલવું, ઉઠવું - બેસવું, ખાવું - પીવું, વાંચવું - લખવું કે તેઓની કોઈ પણ પ્રવૃત્તિ કે ક્રિયામાં તેઓનાં આ બન્ને ગુણો આપણી નજરે ચડ્યા વિના રહે નહીં. પ. પૂ. ભાઈશ્રીનાં આ ગુણોને અવલોકતાં, તેઓનો ઉત્કૃષ્ટ વિશ્વવત્સલ ભાવ આપણી નજર સમક્ષ આવે છે. માત્ર દરેક વ્યક્તિ પ્રત્યે જ નહીં, દરેકે દરેક વસ્તુ પ્રત્યે પણ પ.પૂ. ભાઈશ્રીનું વલણ ખૂબ જ કોમળતા અને મૃદુતાભર્યું હોય છે. પ. પૂ. ભાઈશ્રી ક્યારેય પણ કોઈ વ્યક્તિ, વસ્તુ, બાબત કે પરિસ્થિતિ માટે નકારાત્મકતા, અણગમો, નારાજગી કે અસંમતિ દર્શાવતા નથી. કારણ કે તેઓ સમદર્શી છે, દરેકે દરેક જીવને પોતા સમાન ગણે છે, દરેકમાં પોતાના જેવો જ આત્મા નિહાળે છે.
પ.પૂ. ભાઈશ્રી ક્યારેય કોઈ વ્યક્તિ વિષે પોતાના મનમાં અભિપ્રાય બાંધતા નથી, કે કોઈનું મૂલ્યાંકન કરતા નથી. તેઓની દ્રષ્ટિ તો વ્યક્તિના ગુણો તરફ જ હોય છે. ભલે પછી તે ગુણ સાવ સામાન્ય કે નાનો જ કેમ ન હોય. પ.પૂ. ભાઈશ્રીના આ ઉત્કૃષ્ટ ગુણને કારણે વૃદ્ધો, વડીલો, યુવાનો કે પછી બાળકો - તમામ વયજૂથનાં લોકોનાં હૃદય ખૂબ સહજતાથી પ.પૂ. ભાઈશ્રી સહતે જોડાઈ જાય છે. કોઈ પણ વયની વ્યક્તિ તેઓની સાથે ખુલ્લાં મને કોઈ પણ વાત નિઃસંકોચપણે કરી શકે છે. પ.પૂ. ભાઈશ્રી તે વ્યક્તિ કે તેની વાતનું કોઈ પણ પ્રકારે મૂલ્યાંકન કે ટીકા - ટિપ્પણી કર્યા વગર એક પરમ મિત્રની જેમ શાંત ચિત્તે તેની વાત સાંભળે છે, જરૂરી ચર્ચા-વિચારણા પણ કરે છે અને તેની વાતનું યથાયોગ્ય અને સંતોષકારક સમાધાન પણ આપે છે. પ.પૂ. ભાઈશ્રી સાથે વાત કર્યા પછી દરેક વ્યક્તિ હળવો ફૂલ જેવો બની જાય છે, હૃદયમાં ખૂબ જ આનંદ અને પ્રફુલ્લિતતા અનુભવે છે. પોતાની સઘળી ચિંતાઓ અને ઉપાધિઓ ટળી ગઈ હોય એવી હળવાશ અનુભવે છે, કારણ કે, તેને પોતાની બધી ઉપાધીઓનાં સરળ સમાધાન પ.પૂ. ભાઈશ્રી પાસેથી મળી ચૂક્યાં છે.
U.S.ની એક યુવા મુમુક્ષુ પ.પૂ. ભાઈશ્રી સાથેનો પોતાનો અનુભવ વર્ણવે છે : એ વખતે હું ઘણાં જ કપરાં સમયમાંથી પસાર થઇ રહી હતી. અનેક સમસ્યાઓથી ઘેરાયેલી હતી.માનસિક રીતે હતાશ હતી, ભાંગી પડી હતી. હતાશામાંથી કોઈ પણ રીતે બહાર આવી શકતી નહોતી. ત્યારે અવસર મળતાં હું પ.પૂ. ભાઇશ્રીને મારા મનની વાત કરવા ગઈ. પ.પૂ. ભાઇશ્રીએ મારી વાત એકદમ શાંત ચિત્તે અને કોઈ પણ પ્રકારનું મૂલ્યાંકન કર્યાં વગર સાંભળી, જેથી હું એકદમ નિઃસંકોચપણે મારા મનની બધી જ વાત એમને કહી શકી. મને તો એવું જ લાગ્યું કે હું મારી જ ઉંમરના મારા કોઈ ખાસ મિત્ર સાથે વાત કરી રહી છું! પ.પૂ. ભાઈશ્રી સાથે વાત કર્યાં બાદ તો જાણે હું એકદમ નિશ્ચિંત અને તણાવમુક્ત બની ગઈ! ઘણાં મહિનાઓ બાદ હું આટલી હળવાશ અનુભવી રહી હતી. પ. પૂ. ભાઇશ્રીએ તો ખૂબ ચતુરાઈથી મારા માથેથી બધો બોજો ઉતારી નાંખ્યો. તેઓએ ખૂબ મૃદુતા અને પ્રેમપૂર્વક મારી સાથે વાત કરી. કહ્યું કે, “જે બનવાનું હતું તે બની ગયું. આપણે તેને બદલી શકવાનાં નથી. તેને વારંવાર વાગોળીને દુઃખી થવાથી માત્ર આપણે આપણાં કર્મબંધન વધારીએ છીએ.” તેઓએ ખૂબ સહજતાથી આ વાત કરી અને મને સચોટ માર્ગદર્શન મળ્યું. એ દિવસે એ વાત મારા મનમાં દ્રઢ બની કે મુશ્કેલીનાં સમયમાં પ.પૂ. ભાઈશ્રી જ મારા તારણહાર છે.
આપણે સૌ ઇચ્છીએ છીએ કે આપણો સંબંધ આપણા પરિવાર, મિત્રો કે જીવનસફરમાં મળનાર દરેક વ્યક્તિ સાથે ખૂબ સુમધુર રહે, આનંદદાયક રહે. પરંતુ આપણે આ સંબંધોને એટલા જટિલ બનાવી દઈએ છીએ કે જેમાં પછી ફક્ત નકારાત્મકતા, ઉદાસી અને દુઃખ જ રહી જાય છે જે અશુભ કર્મોનું બંધન કરાવે છે. પ.પૂ. ભાઇશ્રીને આપણા પ્રેરણામૂર્તિ બનાવી જો આપણે નીચેનાં થોડાં મુદ્દાઓ સમજી જીવનમાં અનુસરીએ તો આપણે આપણાં જીવનમાં સકારાત્મક પરિવર્તન ચોક્કસપણે લાવી શકીશું.
1. લોકોનું સ્વમતિથી મૂલ્યાંકન ન કરતાં સમદર્શિતા કેળવો:
આપણે એકાદ મુલાકાત કે અનુભવથી જ લોકો માટે સ્વમતિથી એક અભિપ્રાય બાંધી લઈએ છીએ. પૂરી વાત જાણ્યાં કે સમજ્યાં વિના પૂર્વધારણાઓ કે અનુભવોને આધારે જ પોતાનાં મંતવ્યો રજૂ કરી દઈએ છીએ. પરંતુ ખરેખર તો આપણે સમદર્શીપણું સાધી દરેક જીવમાં પોતા સમાન ભગવાન આત્માને જોવાની દ્રષ્ટિ કેળવવી જોઈએ. ભૂતકાળમાં બનેલી ઘટનાઓને આપણે કોઈ સંજોગોમાં બદલી શકવાનાં નથી. તેથી ભૂતકાળને ભૂલાવી વર્તમાનની ઉજ્જવળ ક્ષણોમાં જીવંત રહેવું જોઈએ.
2. ગુણગ્રાહ્ય દ્રષ્ટિ કેળવો:
પ.પૂ. ભાઈશ્રી કહે છે કે, “આપણા સંપર્કમાં આવનાર દરેક વ્યક્તિના સદગુણો તરફ દ્રષ્ટિ કેન્દ્રિત કરવી જોઈએ અને નકારાત્મક બાબતોને હંમેશા નજરઅંદાજ કરવી જોઈએ.” કોઈ પણ વ્યક્તિ સદંતર ગુણરહિત હોય નહિ. કોઈ ને કોઈ ગુણ દરેક વ્યક્તિમાં રહેલો હોય છે. જો વ્યક્તિના મોટામાં મોટાં દોષ કે અવગુણને નજરઅંદાજ કરી તેનાં નાનામાં નાના સદગુણ તરફ દ્રષ્ટિ કરીએ તો એ વ્યક્તિ પ્રત્યે આપણો અભિપ્રાય બદલાઈ શકે છે, સંબંધોમાં સકારાત્મકતા અને મૃદુતા આવે છે. દરેક જીવ પ્રત્યે “મૈત્રીભાવ” કેળવાતાં આપણે એક વિશાળ આધ્યાત્મિક પરિવાર સાથે જોડાઈએ છીએ. ગુણગ્રાહ્ય દ્રષ્ટિ ખીલવાથી સહજપણે આપણે પણ અનેક ગુણોનાં સ્વામી બનતાં જઈએ છીએ.
3. સ્વીકૃતિ અને સહાનુભૂતિ:
જયારે પરિસ્થિતિ આપણી ઈચ્છા કે ધારણાથી વિપરીત બને, ત્યારે ભય અથવા ક્રોધ આપણા મન ઉપર કાબૂ મેળવી તેને આકુળ વ્યાકુળ અને વિચલીત બનાવી દે છે. પરંતુ જયારે વિપરીત પરિસ્થિતિને આપણે બદલી શકવાના જ નથી ત્યારે તેની શાંત સ્વીકૃતિ જ ઉત્તમ રસ્તો છે. સહજ સ્વીકાર અને સાચી સહાનુભૂતિ - એટલે કે પોતાની જાતને સામેની વ્યક્તિના સ્થાને મૂકીને પરિસ્થિતિને સમજવાનો પ્રયત્ન કરવો - આ બંને ગુણો ભગવાન મહાવીરે પ્રયોજેલા ‘સ્યાદવાદ’ સિદ્ધાંતનાં મુખ્ય પાયા છે.દરેક વ્યક્તિમાં ‘શુદ્ધાત્મા’ નિહાળવાની દ્રષ્ટિ આપણામાં આ ગુણોનો વિકાસ કરે છે. ભલે કોઈ વ્યક્તિની વાત સાથે આપણે સહેમત ન હોઈએ, છતાં તેની સમક્ષ ગુસ્સે થવાને કે ઊંચા અવાજે વાત કરવાને બદલે શાંત ભાવે જ આપણે પોતાની વાત રજૂ કરી શકીએ છીએ, અને છતાં પણ જો તે વ્યક્તિ આપણી વાત સમજવા તૈયાર ન હોય તો એ સમયે શાંત સ્વીકૃતિ જ અપનાવવા યોગ્ય માર્ગ છે. કોઈ આપણા પ્રત્યે ગમે તેવો જડ વ્યવહાર કરે પણ તે આપણી મૃદુતા અને માનસિક શાંતિને ડગાવી શકવા ન જોઈએ. પ.પૂ. ભાઈશ્રી સમક્ષ કોઈ પણ વ્યક્તિ ગમે તેવી વાત રજૂ કરે, તેઓ તે વ્યક્તિને ખૂબ ઉમળકાભેર સન્માનસહિત આવકારે છે અને તેની વાત શાંત ચિત્તે સાંભળે છે. ઉપરનાં બંને ગુણો આવો અભિગમ કેળવવામાં મદદરૂપ બને છે.
4. આત્મવિશ્વાસ અને સકારાત્મક વિચારશૈલી:
પ.પૂ. ભાઈશ્રી જયારે થોડાં મુમુક્ષુઓ સાથે આંદામાન ટાપુ પર હતાં, ત્યારે બધાં માટે ત્યાં દરિયામાં, દરિયાનાં તળિયે જઈ એક સાહસિક અનુભવ કરવાનો અદભુત અવસર હતો. પરંતુ તરતાં ન આવડતું હોવાને કારણે મોટાં ભાગનાં લોકોએ ડરીને એ પ્રવૃત્તિ માટે ના પાડી દીધી. પ.પૂ. ભાઈશ્રીને પણ તરતાં નોહતું આવડતું. છતાં તેઓએ તેના માટે તૈયારી દર્શાવી. બધી જ સૂચનાઓ ધ્યાનપૂર્વક સાંભળી તેઓ પાણીમાં ઊતર્યાં. કોઈ પણ પ્રકારની મુશ્કેલી કે અડચણ વગર એકદમ વ્યવસ્થિત રીતે પ.પૂ. ભાઇશ્રીએ એ સાહસિક કાર્ય પૂરું પાડયું. આત્મવિશ્વાસ અને આશાવાદીપણું જેવાં ગુણો વ્યક્તિમાં આપમેળે નથી આવતાં, પરંતુ ખૂબ ધીરજ અને મહેનતથી વિકસાવવા પડે છે. સકારાત્મક વિચારશૈલી અને આ ગુણોને સાથે રાખીને વ્યક્તિ સફળતાનાં અનેક શિખરો સર કરી શકે છે.
મહાત્મા ગાંધીજીની જેમ, પ.પૂ. ભાઈશ્રીનું જીવન જ એમનો સંદેશ છે. તેઓનો દરેક શબ્દ અને દરેક ક્રિયા આપણને ધીરજ, આત્મવિશ્વાસ, પ્રેમ અને મૃદુતા તેમજ સકારાત્મકતાનાં પાઠ શીખવે છે. તેઓ દરેક મુમુક્ષુમાં અધ્યાત્મનું બીજ રોપે છે, અને ખૂબ જ ધીરજ, કરુણા અને પ્રેમપૂર્વક તેનું જતન કરે છે. આપણા જીવનની દરેક ચડતી-પડતીમાં આપણો હાથ થામી બરાબર સંભાળ લે છે. આવાં નિસ્વાર્થ, નિર્મળ અને સક્ષમ સદગુરુનો હાથ પકડીને મુમુક્ષુઓ નિર્ભયપણે ખૂબ જ ઉત્સાહપૂર્વક અધ્યાત્મનાં વિકટ પંથે સરળતાથી આગળ વધી શકે છે.
Param Pujya Bhaishree radiates such humility, patience and love that every person he meets is instantly drawn to him. The wife of a doctor said after meeting him for the first time, “He personifies my idea of a saintly person.” She voices the perception of many, many others in India and overseas. Such is the level of connect he has with different age groups that mumukshus see in him as the father figure that gives shelter and support, the close friend who does not judge, the mother who is ever-caring, and the guide who knows the way.
Bhaishree’s immense patience is evident when he deals with people who take too much of his time or keep chatting with him unnecessarily. His sevaks often find some mumukshus wasting his time by narrating insignificant details even when there are long queues outside Bhaishree’s kutir. However, to Bhaishree, every person is important. He indulges every person with the same degree of love, kindness and compassion.
A mumukshu narrates: “I am a Vaishnav by birth while my wife follows Jain dharma. As she is a disciple of Bhaishree, we held a Pratishtha mahotsav of Bhagwan Mahavir at our home at Bhaishree’s hands. Along with Sthapna of Bhagwan Mahavir, Bhaishree also did Pratishtha of our Vaishnav God, Shreenathji, with the same degree of enthusiasm and devotion. His compassion and thoughtfulness left me spell-bound. When he was about to depart, I touched his feet. He blessed me with such love-filled eyes that I was hooked for life. The experience was incredible. God had paid me a visit that day.”
During Bhaishree’s dharmayatras in India or abroad, the days start early and end late owing to a packed schedule that leaves hardly any time for Bhaishree to rest. Yet, he is always cheerful and participates enthusiastically day after day. Inculcating this quality of enthusiasm in all walks of life, especially in our sadhna, can help us reach our goals while making the journey a pleasure.
A mumukshu recalls, “During our cruise in Alaska, we were sailing amidst breathtaking scenery. Bhaishree was taking in the view delightedly. It was so wonderful to observe him enjoying the outer beauty of nature while immersed in his own bliss, a manifestation of Ramta.
Nature or adventure, there are takeaways from Bhaishree every moment. Once, Bhaishree joined a mumukshu group for zip line ride with characteristic enthusiasm. During their turn, everyone hurtled along jaggedly, twisting and turning all the way, their hearts in their mouths.
Bhaishree's turn was different. His movements were deliberate and smooth. He elegantly slid to the destination, calm and composed. Mumukshus were awestruck by his incredible control over his mind, speech and body, and his total lack of fear. As one of them said, “His resolute faith in his immortality was there for all to see.”
Every moment with a enlightened guru like him is an experience; every word is a revelation and every action of his is a lesson to learn. An awesome inspiration to several generations of followers.
પ.પૂ. ભાઇશ્રીનાં અંતઃકરણમાંથી વિનમ્રતા, ધૈર્ય અને નિષ્કામ પ્રેમરૂપી દિવ્ય કિરણો એવા પ્રસરે છે કે જેના પરિણામસ્વરૂપે તેઓને મળનાર દરેક વ્યક્તિ તેઓની સાથે કોઈ અલૌકિક આત્મીયતાનો અનુભવ કરે છે.
‘મારા મતે એક સાચા સંતની વ્યાખ્યા પ.પૂ. ભાઇશ્રીમાં સંપૂર્ણરુપે ચરિતાર્થ થાય છે.’ - આ છે પ. પૂ. ભાઈશ્રી સાથેની પ્રથમ મુકાલાત બાદ એક ડોક્ટર-પત્નીના પ્રતિભાવ. આવા જ પ્રતિભાવો ભારત અને દુનિયાભરનાં અનેક લોકો તરફથી મળે છે. પ. પૂ. ભાઈશ્રી સાથેનું એ આત્મિક જોડાણ એવું હોય છે કે દરેક વયજૂથનાં વ્યક્તિઓને તેઓ પરમ મિત્ર સરીખા લાગે છે, કે જે ક્યારેય કોઈ વ્યક્તિ વિષે પોતાના મનમાં અભિપ્રાય બાંધતા નથી, કે કોઈનું મૂલ્યાંકન કરતાં નથી. માત્ર મિત્ર જ નહિ, તેઓમાં તો એક આદર્શ પિતાના પણ દર્શન થાય છે, કે જેમની છત્રછાયામાં વ્યક્તિ પોતાની જાતને ખૂબ જ નિર્ભય, સક્ષમ અને સુરક્ષિત અનુભવે છે. જગતનાં દરેક જીવ પ્રત્યે પ.પૂ. ભાઇશ્રીની કરુણા અને વાત્સલ્ય એક ઉત્કૃષ્ટ માતા સમાન વહે છે, જે તેઓનાં નિર્મળ નેત્રોમાં સ્પષ્ટપણે દ્રષ્ટિગોચર થાય છે. સર્વે મુમુક્ષુઓ ઉપરાંત, કોઈ પણ વ્યક્તિ માટે પ.પૂ. ભાઇશ્રી એક ઉત્તમ માર્ગદર્શક છે, જેઓની પાસેથી કોઈ પણ પ્રકારની સમસ્યા કે મુશ્કેલીનું સરળ સમાધાન મળી શકે છે.
પ.પૂ. ભાઇશ્રીને અનેક લોકો મળવા આવે છે. સમયનો ગમે તેટલો અભાવ હોય છતાં તેઓ દરેકે દરેક વ્યક્તિને એકસરખા પ્રેમ અને ઉમળકાથી આવકારે છે. અધીરાઈ કે ઉતાવળની એક રેખા પણ તેઓના ચહેરા ઉપર ક્યારેય દેખાય નહિ. જયારે કોઈ વ્યક્તિ બિનજરૂરી વાતો કરીને તેઓનો કિંમતી સમય બરબાદ કરે છે ત્યારે આપણે તેઓની અખૂટ ધીરજનો સાક્ષાત અનુભવ કરી શકીએ છીએ. તેઓ દરેકની સાથે સંતોષકારક રીતે વાત પૂરી કરે છે. આશ્ચર્યની વાત તો એ છે કે આટલી ધીરજથી દરેક કાર્ય કરવા છતાં પ.પૂ. ભાઈશ્રી ક્યાંય મોડાં પડતાં નથી!
એક મુમુક્ષુ પોતાનો અનુભવ વર્ણવતાં કહે છે, “હું જન્મે વૈષ્ણવ છું, પરંતુ મારી પત્ની જૈન દર્શન અનુસરે છે. તેણી પ. પૂ. ભાઈશ્રીને સમર્પિત મુમુક્ષુ હોવાથી, અમારા ઘરે પ. પૂ. ભાઇશ્રીના હસ્તે ભગવાન મહાવીરની પ્રતિમાજીની પ્રતિષ્ઠાનો પ્રસંગ આયોજિત કર્યો હતો. હું તે સમયે સમર્પિત મુમુક્ષુ નહોતો, પરંતુ જયારે મેં પ.પૂ. ભાઇશ્રીને ભગવાન મહાવીરની સાથે શ્રીનાથજીની પણ પ્રતિષ્ઠા કરતાં જોયાં, ત્યારે તેઓના મનની વિશાળતા અને વાત્સલ્યભાવ મને ખૂબ સ્પર્શી ગયા. પ્રસંગના અંતે જયારે મેં તેઓને ચરણવંદન કર્યાં, ત્યારે તેઓએ મને જે પ્રેમ અને વાત્સલ્યભીની આંખો સાથે આશીર્વાદ આપ્યાં, તે જોઈ મારા મનમાં તેઓની સાથે જીવનભરનું એક અતૂટ જોડાણ થઇ ગયું! એ અનુભવ ખૂબ જ અમૂલ્ય અને અતુલ્ય હતો. એ દિવસે સાક્ષાત ભગવાને મારા ઘરની મુલાકાત લીધી હતી.”
પ.પૂ. ભાઇશ્રીની ભારત કે વિદેશની ધર્મયાત્રાઓ દરમિયાન, વહેલી સવારથી મોડી રાત સુધી એક પછી એક કાર્યક્રમો એવી રીતે ગોઠવાયેલા હોય છે કે પ.પૂ.ભાઇશ્રીને આરામ માટે ભાગ્યે જ સમય મળી શકે. છતાં તેઓ હંમેશા આનંદ અને ઉત્સાહપૂર્ણ જ દેખાય છે. આવા અવિરત ઉત્સાહનો ગુણ આપણને જીવનના દરેક પગથીએ, ખાસ કરીને આપણી સાધનાનું લક્ષ સાધ્ય કરવામાં ખૂબ જ ઉપયોગી બને છે.
એક મુમુક્ષુ પ.પૂ. ભાઈશ્રી સાથેનો પ્રસંગ યાદ કરતાં કહે છે, “પ.પૂ.ભાઈશ્રી સાથેની અલાસ્કાની યાત્રા દરમિયાન અમે એક અતિ અદભુત અને અવર્ણનીય સૃષ્ટિસૌન્દર્ય વચ્ચે સફર ખેડી રહ્યાં હતાં. પ. પૂ. ભાઈશ્રી ખૂબ આનંદસહિત તેને નિહાળી રહ્યાં હતાં. તેઓને આ રીતે નૈસર્ગનાં બાહ્ય સૌંદર્યમાં અભિવ્યક્ત થતાં આત્માના ‘રમણતા’ ગુણને નિહાળતા જોવાનો એ એક રોમાંચક લ્હાવો હતો!
ત્યાં પ.પૂ.ભાઈશ્રી તેઓના લાક્ષણિક ઉત્સાહ સાથે ‘ઝીપ -લાઈન રાઈડ’ માટેના જૂથ સાથે જોડાયાં. જયારે તેઓનો વારો આવ્યો, ત્યારે તેઓને જોઈ ત્યાં હાજર સૌ કોઈ દંગ રહી ગયા! તેઓની દરેક ક્રિયા શાંત છતાં લક્ષબદ્ધ હતી. તેઓએ ખૂબ જ શાંતિ અને સ્વસ્થતાપૂર્વક તેઓની રાઈડ પૂરી કરી. તેઓનું તન, મન અને વાણી ઉપરનું ગજબ નિયંત્રણ અને સંપૂર્ણ નિર્ભયતા નિહાળી મુમુક્ષુઓ અભિભૂત થઇ ગયાં.”
પ.પૂ. ભાઈશ્રી જેવા જ્ઞાની સદગુરુ સાથેની દરેક ક્ષણ એક અદભુત અનુભવ બને છે, તેઓનું દરેક વાક્ય એક અલૌકિક બોધવચન છે અને તેઓની દરેક ક્રિયા આપણા માટે એક શિક્ષાપાઠ છે. તેઓનું વ્યક્તિત્વ મુમુક્ષુઓ માટે અદ્વિતીય પ્રેરણારૂપ છે.
“Gratitude is the attitude that takes us to our altitude” said Brahmnisht Minalben. “This whole year is an auspicious celebration for all of us. Gratitude is one feeling that should constantly reside in our hearts. Gratitude towards the enlightened souls, Param Krupalu Dev and Lord Mahavir. The more you contemplate on their virtues and imbibe them, the more evolved, tolerant and soft-spoken people we become. Negative thoughts can emerge easily and take the charge of situation. However, it becomes our responsibility to stall old habits and replace the negative with positive. Accept the real truth, instead of insisting only your own beliefs to be true. Be open to broader thinking, adapt and practice simple living.”
This is possible by practicing the 3 C’s of inner transformation:
Concentration: Do one thing at a time with complete attention even if it is as trivial as tying a shoe lace. Refrain from multi-tasking.
Commitment: Be purposeful, respectful and dutiful towards the task at hand. Practice mind-body harmony and stay committed to the task.
Courage: Courage is a decision, whereas fear is a reaction. Fears that aren’t faced, can become our limitations. Have faith in the Trinity. Pray to the Lord regularly. He is not going to solve all our problems but He surely strengthens us to face our issues bravely.
On the occasion of Mahavir Jayanti, Minalben asked the young mumukshus to observe and practice few guidelines from Lord Mahavir’s teachings:
Do not disrespect your parents – Show reverence
Don’t not be egoistic about your abilities – Be humble
Do not counter-react– Be tolerant
Don’t be dejected by failure – Be grateful
Refrain from favouritism. Never take sides – Be equanimous
Reading Page 8 from ‘The pinnacle of Spirituality’: about Shrimad’s early school days’ sheds light on his courage and intelligence. It is impossible for a diamond not to shine.
While Minalben laid the foundation, set the pace and built the momentum that would lead us to ‘simple living and high thinking’, Brahmnisht Vikrambhai highlighted the more intricate layers of devotion, dedication and development that complemented the guidelines of how one can be more virtuous.
Starting with the Bhajan ‘Ek janamyo raaj dularo…duniya no taran haaro…’ as a tribute to not only Lord Mahavir but also on the festive year of Pujya Bhaishree’s 75th birth anniversary, Vikrambhai spoke about the magical spells which are created by Lord’s divinity. Faith in the Trinity has the power to transform ‘a nar into narayan’.
Singing ‘khwaja mere khwaja’ Vikrambhai drew attention to how praying to the Lord and applauding his virtues would bring peace, patience and goodness within. Once you have studied a virtue really well, it is splendid to watch it percolate in all walks of our life. It is then we shall be able to accept ourselves, appreciate the uniqueness of others and learn to live in harmony and freedom.
When we speak of Pujya Bhaishree’s virtues, say meticulousness, we also speak of what meticulousness is not. Pujya Bhaishree is meticulous but not rigid. He is perfect in his ways and yet amazingly adapts to the circumstances. He is disciplined and has his principals but not at the cost of being disrespectful or creating hassle for others. We must train our mind to see this refined definition of his virtues and contemplate on them to realize - ‘How can I imbibe these virtues in my life?’.
Thus, this swadhyay urges us to think higher, accept vastness and rejoice wholeness.
The catering team led by manager Jayesbhai is helping to provide for vegan diets. The catering in the Ashram is jain vegetarian, however an increasing number of our mumukshus are also vegan.
There are many reasons for a vegan diet: animal welfare, health, climate change are to name a few. You can read about animal welfare in our maitri moves article by clicking here.
Although the ashram cannot guarantee to provide for vegan diets at all times, it is making an effort to do so.
When you arrive at the ashram please speak personally to Jayeshbhai (Kitchen Manager) in the kitchen and let him know you are vegan and the duration of your stay. His mobile number is +918264250982.
Breakfasts:
Please ask for the khakhra without ghee. On most days breakfast is vegan. When there is upma then seperate vegan upma can be requested.
Lunch:
Lunches usually consist of rotli, dal, rice, shak. There is rotlis without ghee on all days and you can request for rotla without ghee too. On days that there is kadhi and a dairy based shak they will make you an alternative. Jayeshbhai will ensure that there is a vegan shak available to you on all days.
Dinner:
Dinner is usually lighter and mostly vegan. The kitchen will make you vegan idli and khichri without ghee on those relevant days, or a vegan alternative if there are other non vegan dishes on the menu.
Soya Milk
Jayeshbhai is also happy to order you soya milk from Rajkot and Ahmedabad. This is normally the sofit brand and costs approx Rs 110 - 120 per litre carton.
Fruit
You can order fruit from the ashram office. What is available depends on the season but the ashram staff will help you find what you need from Sayla town, and will often go and get it for you if they have time. Fruit is sometimes provided at lunchtimes. It is there daily during ekant maun shibirs, but at other times it depends on ashram members sponsoring the fruit. Depending on the number of people staying in the ashram this sponsorship may be from Rs 300 - 500 per day, so if you feel generous then you can sponsor fruit for the whole ashram.
This is a new initiative and a learning process for the kitchen. They welcome feedback and encouragement and appreciate your positive feedback too. This is something that the kitchen team have done from their own initiative and very welcome to the vegans among us so thank you to the team. Please ask for clarification at meal times if you are unsure of ingrediants, Jayeshbhai is the person to ask and he understands veganism well.
We would also recommend you keep some personal provisions in case you require them. Porridge, nuts, chocolate, fruit and dry snacks may be useful to keep.
* Please note that the milk and ghee used in the Ashram is from the Ashram cows which are very well kept and looked after. Dairy products may be necessary for some poeple in their diets for health and the Ashram is not advising this diet over others as these decisions are a personal choice.
We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.
This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of Patience, Tolerance and Forgiveness.
“An eye for an eye only ends up making the whole world blind.”
It was the month of May, and the Indian summer was at its peak. Param Pujya Bhaishree was to grace our house. There was complete chaos and everyone was running around. Amidst this mayhem, I stood on tip toe, and peeped out of a tiny window in our living room. It was roughly 12 noon; that was the first time I saw Bhaishree. Clad in a simple white jabha lehenga, He sat quietly on a garden bench even as the sun cast its golden rays on his face. Every few minutes, he kept wiping the beads of sweat cropping up on his face with the perfectly folded white handkerchief in his pocket. I watched him for a while and wondered, “Why won’t he come up and wait in the comfort of an airconditioned room.” However, in spite of repeated requests from my anxious family members, an unruffled Bhaishree continued to wait patiently in the blazing sun for all his disciples to arrive. It was only when they all arrived that he entered our home. His stance towards the disciples who had come late amazed me further. Bhaishree greeted each and every one of them with his characteristic warmth and sweetness. There was no trace of annoyance or irritation on his face. This was my first meeting with him. Never before had I seen an important person wait so patiently and calmly. That day sitting tranquilly on the garden bench Bhaishree had made his way into my heart.
Patience, tolerance and forgiveness are interconnected virtues.
Patience is equanimity on a stretch. Patience is to wait for the bud to bloom and become a flower. Patience is to believe that everything shall happen when it is suppose to happen. Patience is remaining a peaceful witness. Patience is to be rather than to do.
Patience needs to be woven in our mundane activities like, keeping our cool, when waiting in a queue that doesn't seem to move, waiting for the traffic to clear, when you have a flight or train to catch or waiting for an elevator when running late. Such moments leave us feeling tense and we tend to fidget or snap. Sometimes waiting is inevitable, during such occasions we could try diverting our mind, put the time to effective use, by finishing some unfinished work. Like reading a book. Preparing in advance will also prevent unnecessary haste during the execution.
It is the manifestation of peace within that translates as outer calm in any circumstances. Only a person of peace can remain placid and exhibit forbearance amid trying conditions.
Tolerance follows patience. Tolerance means having a high degree of acceptance. Tolerance means not reacting to situations at the drop of a hat. Even two children raised by the same mother can be quite distinct from each other. Tolerance is developing the forbearance to accept behaviours and beliefs which differ from our own. Tolerance is being kind, compassionate and accepting.
With tolerance comes forgiveness. The spirit of forgiveness helps us shed our baggage of negative feelings and unresolved emotions that affect our present and future. To grant forgiveness one requires strength. Every Samvatsari, we seek forgiveness from those around us. To forgive is an intrinsic part of our religion as only then can we cleanse our soul.
Forgiveness, in the spiritual realm, is not just the ability to forgive someone who has hurt you. It’s the natural quality to not feel any anger towards such a person, to remain unperturbed by any hurtful behaviour by any being, and to feel compassion for a person who has wronged you.
These three virtues are synonymous with Bhaishree. Merely watching him is an education in how to cultivate these three virtues. His divine presence makes us feel elated and serene. Our worldly issues seem trivial and melt into nothingness as we come under the soothing radiance of his aura.
One can see Bhaishree’s complete freedom from any act of irritation, pride or pretence. His perception of the world is way different from ours. We would need to unlearn our thoughts and emotions, and retrain our minds if we were to enter his world, a world that is devoid of mindless haste, self-inflicted pain or worthless desires. Here is an angelic guru who wishes nothing for himself; his only only desire is the upliftment of his mumukshus. He magnanimously makes time for each disciple, accepts each one of us with our thousand drawbacks, and gives equal love to all. That he does not discriminate among his mumukshus is commendable. But Bhaishree does not discriminate between a mumukshu and a non-mumukshu either. To him, all are equal. A true disciple of Param Pujya Bapuji and a true follower of Param Krupaludev Shrimad Rajchandra, he sees the soul in every living being.
Once Bhaishree was in Sayla and had to leave in an hour and a half to take a flight to Mumbai. The morning swadhyay had just finished and the kutir was filled with people who wanted to meet him. He was running late and he still had to have his lunch, pack his bags, and take a nap. But the queue of people waiting to meet him kept lengthening. Keeping a keen eye on the watch, the sevak decided to tell everyone to be brief as possible. When he went in to announce the next person to Bhaishree, he gently asked him to go back and tell everyone that all of them could have as much time as they needed. The baffled sevak did as instructed. Miraculously and the way it always is with Bhaishree, it all worked out remarkably well. Everyone got ample time with him; each met him patiently, peacefully and without feeling rushed, and there was still enough time for lunch and a small nap.
Tomes can be written about Bhaishrees patience, Bhaishree not only does a whole lot of detailed study of scriptures for shibirs and other big events but he also personally opens letters received by him, cuts and saves the stamps on them, files his own documents, makes a set of semi used papers so as to ensure they are not wasted, arranges folders, and many such minute tasks that require enormous amount of patience, especially when one is pressed for time, these tasks can easily be done by person in seva but Bhaishree rarely allows that.
One late evening after the Friday swadhyay, a few disciples had gathered at Bhaishree's house. The laundryman arrived. After neatly sorting the clothes and keeping them in his cupboard, meticulous as he is, Bhaishree asked a mumukshu to pass him the paper and thread in which the clothes had been wrapped. After folding the paper neatly, Bhaishree focussed on the thread, which was badly knotted up. Bhaishree patiently attended to each knot, unravelling one after another without any seeming hurriedness. A young mumukshu, who was watching this huge thread unfold, urged him to let her remove the knots. Bhaishree then articulated what he had demonstrated. He asked her to ensure that the thread does not break and to do the task very patiently.
The consequences of our past deeds test our patience all the time. But, with an example like Bhaishree’s, we know it is possible for us to remain unruffled like him.
How can we do it?
1) Live in the present.
Let us live in the present, Let us be slow and steady in all our actions and thoughts. Let us Think before we act and look before you leap. Let us release the pressures of the past and quit worrying about the future. Let us remember that what we have is just THIS moment. The past is gone and the future is not visible. Bhaishree always exhorts us to condition our minds to always make the best of this moment.
2) Meditate.
Meditation empowers us to get detached and views everything around us dispassionately. It gets us in touch with the source of true joy as worldly attachments eventually start loosening their grip on our mind. Negative or detrimental thoughts are bound to arise in our minds but if we merely observe them as a viewer rather than a participant, they will not stick to us and waste away. A sadhak must meditate regularly and shift his focus and attention towards connecting with the Lord. Being aware is the key.
3) Accept things as they are.
Since time infinite, our souls have accumulated tons of karmas that come to affect us in different births. Everything that happens to us happens because of karma. If we have no control over it, there is no point expending energy on reacting emotionally. Using this logic, we should repeatedly reason with ourselves and not expend energy on getting hot and bothered about everything that happens to us. Accepting things as they are will make us calmer, patient and lighter. Sometimes trying to walk in the other persons shoes enables us to perceive the situation through his eyes. As once we become hollow like a flute, the music of divinity will pervade us.
4) Have faith.
Life is a long journey. In trying times, we tend to get impatient. But remembering that we are not alone and God is always with us, will enable us to feel his divine presence, his love and compassion. We will then respond to problems with a strength that is not just our own. Let us always remember that our God is way stronger than our problems.
5) Let Go.
Let go what you cannot change. Many situations are beyond our control and accepting that is the key to peace. When we let go, we become calm and the turbulent waters in our mind come to a standstill. Our mind then rests in peace.
6) Opt for hardships
Opting for hardships will enable us to increase our tolerance. Normally people tend to relax when they feel lazy, however those are the days Bhaishree says ‘we need to work more’. We need to push our body to its maximum.
And lastly, a quote that one can contemplate and implement at all times. ,
Christian theologian Lewis Smedes says, “You can forgive someone for what they do; only when you accept them for what they are.”
“એક આંખના બદલે એક આંખ લેવાની વૃત્તિ સમસ્ત વિશ્વને આખરે આંધળું બનાવશે.”
મે મહિનાનો ઉનાળો એની ચરમસીમાએ હતો સૂર્યનારાયણ અને એમની પૂરી શક્તિ સાથે પ્રકાશી રહ્યા હતા. એવા ધોમધખતા તાપમાં, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના પાવન પગલાં અમારા નિવાસસ્થાને થયાં. આવા પુનિત અવસરે, અમારા ઘરના એકએક સદસ્યના હૃદયમાં આનંદ અને ઉત્સાહ છલકાઈ રહ્યો હતો. પોતાને સોંપેલા કામોમાં બધાંય વ્યસ્ત હતા અને ચઉ દિશાએ હર્ષોલ્લાસની ચહલપહલ નજરે ચઢતી હતી. આ સમયે, નીચેના બગીચાની ખુરશી પર પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી બિરાજમાન હતા. તેમના પ્રથમવાર જ દર્શન કરવા માટે મેં અમારા દીવાનખંડની બારીમાંથી નજર કરી. ભરબપોરે, પવિત્રતાના શ્વેત રંગના ઝભ્ભા લેંઘામાં દીપી રહેલા તથા સોનેરી રવિકિરણો જેમના મુખારવિંદના વીતરાગી નૂરને પ્રક્ષાલી રહ્યા હતા એવા પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી, એમની લાક્ષણિક શાંતિથી બગીચાની ખુરશી પર સ્થિત હતા. થોડી થોડી વારે એમના ચહેરા પર આવતા પ્રસ્વેદબિંદુઓને તેઓ એક સુંદર રીતે ઘડી કરેલા હાથરૂમાલથી લૂછતાં હતા. આ દૃશ્યને નિહાળીને મને એવો ભાવ ઉત્પન્ન થયો કે તેઓ ઉપર આવીને ઘરના વાતાનુકૂલિત વાતાવરણની સગવડમાં પ્રતીક્ષા કરે તો? આ જ પ્રકારના ભાવ સાથેની વિનંતી, ઘરના સદસ્યો વારંવાર પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને પ્રાર્થી રહ્યા હતા. તથાપિ પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીએ એવા બળબળતા તાપમાં જ, બધાં મુમુક્ષુઓની પ્રતીક્ષા કરવાનો નિર્ણય કર્યો. છેવટે, જયારે બધાં જ મુમુક્ષુઓનું આગમન થયું ત્યારે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના પુનિત પગલાંથી અમારું ઘર, એક મંદિરમાં રૂપાંતરિત થઇ ગયું! જે મુમુક્ષુઓ સકારણ મોડા પડ્યા હતા, તેમના પ્રત્યેના પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીના સ્નેહભર્યા વલણથી હું દંગ રહી ગઈ! પ્રત્યેક મુમુક્ષુને તેઓએ એમની સાહજિક ઉષ્માથી અને અંતરની માધુર્યતાથી આવકાર્યા. એમના વદનકમળ પર કે વાણીમાં અલ્પાંશ પણ સંતાપ કે ઉશ્કેરાટ દૃષ્ટિગોચર થતો નહોતો. આવા અગ્રીમ સ્થાને બિરાજેલી વ્યક્તિમાં, આવી સ્વસ્થતા અને આવી ધીરજ, આની પહેલા ક્યારેય પણ મેં જોઈ નહોતી. તે દિવસે, પ્રથમ દર્શને જ, ખુરશીમાં બેઠાં-બેઠાં જ, પ્રશાંતમૂર્તિ પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી, મારા હૃદયમંદિરમાં સદા- સર્વકાળ માટે સ્થાપિત થયાં.
ધીરજ, સહનશીલતા અને ક્ષમા - આ ત્રણેય ગુણો એકબીજાથી ન્યારા છે, અને તેમ છતાં પણ તેઓ એકબીજાના પૂરક છે. જ્યાં એક ગુણની હાજરી હોય ત્યાં આગળ બીજા બન્નેએ ઉપસ્થિત થવું જ પડે છે.
સામ્યભાવની પરાકાષ્ઠા એ જ ધીરજ છે. એક કળી ખીલીને પુષ્પ બને ત્યાં સુધી રાહ જોવી એ જ ધીરજ છે. બનવાકાળે જે બનવાનું હશે તે બનીને જ રહેશે એ શ્રધ્ધા કેળવવી એ જ ધીરજ છે. એક આંતરિક, શાંત સજાગતા હોવી એ જ ધીરજ છે. કોઈ પણ કાર્ય કરતી વખતે કર્તાપણાનો ભાવ ન ધરતા, તે કાર્યના સાક્ષીમાત્ર રહેવું એ જ ધીરજ છે. આપણામાં આ ગુણ કેટલા અંશે વિકસિત થયો છે, એનું માપદંડ, આપણે આપણા દૈનિક જીવનના પ્રસંગોના સ્વઅવલોકનથી કરી શકીએ છીએ જેમ કે - આપણે કોઈ વિમાન કે રેલગાડી પકડવાની હોય અને ટ્રાફિકમાં ફસાયા હોઈએ ત્યારે, અથવા જ્યારે ખૂબ મોડું થતું હોય અને લિફ્ટની રાહ જોવી પડે વિગેરે પ્રસંગે, આપણે આપણી સ્વસ્થતા અકબંધ રાખી શકીએ એ જ આપણા ધૈર્ય ગુણની ચકાસણી છે. કેમ કે ઘણું કરીને, આવા પ્રસંગોમાં આપણે તણાવયુક્ત બનીને ઉદ્વેગ અને ઉચાટનો અનુભવ કરીએ છીએ.
જયારે કોઈ પ્રસંગમાં રાહ જોવી અનિવાર્ય બને છે ત્યારે, આપણે આપણું ધ્યાન બીજે વાળીને એ ફાજલ સમયનો સદુપયોગ કરી શકીએ છીએ, જેમ કે એ દરમિયાન કોઈ અધૂરું કાર્ય નિપટાવવું, અથવા તો કોઈ પુસ્તકનું વાંચન કરવું વિગેરે. જો પૂર્વ તૈયારી સહિત દરેક કાર્ય કરવામાં આવે, તો આવી બિન જરૂરી દોડધામને જરૂર નિવારી શકાય છે.
આપણી આંતરિક શાંતિ, સમ્યક સ્થિરતા જ આવા સમયે બાહ્ય ધૈર્યતામાં પરાવર્તિત થાય છે. ધૈર્યની ક્સોટી કરનારા પ્રસંગોમાં ફક્ત એક સ્થિર અને પ્રજ્ઞાવાન મહાત્મા જ એમના ગંભીર ઉપયોગથી અચળ રહી શકે છે.
ધૈર્ય ગુણના પગલે પગલે સહનશીલતાએ હાજર થવું જ પડે છે. ઉત્તમ કક્ષાની સ્વીકૃતિની ભાવના એ જ સહનશીલતા છે. કોઈ પણ પરિસ્થિતિમાં એની તત્ક્ષણ પ્રતિક્રિયા ન કરવી એ જ સહનશીલતા છે. સહનશક્તિ અને પ્રભુપ્રાપ્તિ, બન્ને એક બીજાના પૂરક છે. સહનશક્તિની કોઈ જ સીમા નથી હોતી. મતમતાંતરને ભૂલીને આપણાથી ભિન્ન માન્યતા, વલણ તથા રીતભાત ધરાવનારાઓને અપનાવવાની સંયમિત શક્તિ આપણામાં વિકસે એ જ સહિષ્ણુતાનો ગુણ છે. દયા, કરુણા અને શાંત સ્વીકારની ભાવના સહિષ્ણુતાથી જ કેળવાય છે.
ક્ષમા એ સહિષ્ણુતાનો સહોદર છે. જ્યાં સહનશીલતાનો વાસ હોય છે ત્યાં ક્ષમા નિર્વિવાદપણે હાજર હોય જ છે. ક્ષમા અને સહનશીલતાના પરસ્પર ગુણ થકી જ આ જગત ટકી રહ્યું છે. આપણા વર્તમાન અને ભવિષ્ય ઉપર આપણા નકારાત્મક વિચારોના પોટલાઓની તથા આપણી વણઉકેલાયેલી લાગણીઓની અસર અચૂક પડતી હોય છે. તેને ખેરવી નાખવા માટે, તેનાથી પર બનવા માટે આ ક્ષમા ભાવના એક અમોઘ ઔષધિ છે. પરમ કૃપાળુ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી પ્રકાશે છે કે "ક્ષમા એ મોક્ષનો ભવ્ય દરવાજો છે." ક્ષમામાં સત્ય છે, તપ છે, પવિત્રતા છે. આપણે ત્યારે જ શાંત બનીએ છીએ જયારે આપણે ક્ષમાવાન બનીએ છીએ. તેથી જ દરેક સંવત્સરીએ આપણે પરસ્પર ક્ષમા યાચીએ છીએ. આપણને કર્મમળથી વિશુદ્ધ બનાવવાનું ઉચ્ચત્તમ કાર્ય ક્ષમા કરે છે. "ક્ષમા વીરસ્ય ભૂષણમ્". ક્ષમા એ વીરનું આભૂષણ છે. એક વીર પુરુષ જ સાચા હૃદયથી ક્ષમા આપી શકે છે. અધ્યાત્મના ક્ષેત્રમાં, ફક્ત જે વ્યક્તિએ આપણને દુભવ્યા હોય એમને જ માફ કરવાની ક્ષમતાથી ક્ષમાનું કાર્ય સંપન્ન થઇ જતું નથી. એ તો એક એવી સહજ શક્તિ છે, એક આંતરિક ઊર્જા છે કે જે આપણા ક્રોધને આડી અડીખમ દિવાલ બની જાય છે, કે જેથી કોઈની દુઃખદાયક વર્તણુંક આપણને વિક્ષુબ્ધ નથી કરતી. જે પણ જીવાત્માએ આપણા પ્રતિ અન્યાય કર્યો હોય તેમના પ્રત્યે દયાનું અસ્ખલિત ઝરણું વહેતુ રાખનાર આ અપ્રતિમ ગુણ ક્ષમા જ છે.
હૈયે વડવાનલ જલે, તોય સાગર ગાય,
હસી જાણે જગ ઝેર પી, સંત તેને કહેવાય.
શુભ્ર સકળકળના પૂર્ણિમા ચંદ્ર જેવા ધીરજ, સહનશીલતા અને ક્ષમા- આ ત્રણેય ગુણોનો દિવ્ય આવિર્ભાવ પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીમાં આપણને ખૂબ જ સુલભતાથી દૃષ્ટિગોચર થાય છે. એમની આંતરિક દશાનું અવલોકન કરવા માત્રથી જ આ તથા એના જેવા બીજા અનેક દિવ્ય ગુણોના આપણે પણ સ્વામી બનતા જઈએ છીએ. એમની પુનિત ઉપસ્થિતિ આપણને ધીર, ગંભીર અને શાંત બનવા માટે પ્રેરિત કરે છે. આપણા ભૌતિક જીવનની ઈચ્છાઓ, માન્યતાઓ, પૂર્વગ્રહો એમના સ્થિર, શાંત, તેજોવલયની નિશ્રામાં શૂન્યતામાં વિલીન થઇ જાય છે. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી કોઈ પણ પ્રકારના સંતાપ કે ઉશ્કેરાટ, ગર્વ કે અહંકાર, માન કે સન્માન, ઉદ્વેગ કે ઉચાટ, માયા કે ધૂર્તતાથી તદ્દન પર છે.
પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનો જગત પ્રત્યેનો, જગત વ્યવહાર પ્રત્યેનો અભિગમ સંસારી જીવોના અભિગમ કરતા સાવ જુદો છે, અનોખો છે, ન્યારો છે. એમનું વિશ્વ, કોઈ પણ પ્રકારની અર્થહીન દોડધામ, ઉતાવળ, પામર ઈચ્છાઓ, મહત્વાકાંક્ષાઓ, દુન્યવી સુખની અભિલાષાઓ વિગેરે દૂષણોથી રહિત છે. એમના વિશ્વમાં દિવ્ય શાંતિ, અવ્યાબાધ સુખ, વણથંભ્યો આનંદ વિગેરે પરમ ઉત્કૃષ્ટ સુખો ચિરકાળ માટે સ્થાયી છે. આવા વિશ્વના રહેવાસી બનવા માટે આપણે સૌ પણ ઉત્સુક છીએ. તેના માટે આપણા મનમાં ઉદ્ભવતા અગણિત અજ્ઞાનજન્ય વૃત્તિઓ, ભાવો, વિચારોની શૃંખલામાંથી આપણી જાતને મુક્ત કરવી અતિ આવશ્યક છે.
આપણા એવા અપૂર્વ અહોભાગ્ય છે કે આપણે પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી સમાન સદગુરુનું પુનિત શરણ પામ્યા છીએ. તેઓએ પોતાનું આખું જીવન, સમગ્ર અસ્તિત્વ ફક્ત અને ફક્ત આપણા ઉત્કર્ષ માટે, આપણા કલ્યાણ માટે, આપણી મુક્તિ માટે સમર્પિત કરી દીધું છે. એમના કરુણામય હૃદયની વિશાળતા, દરેકે દરેક મુમુક્ષુને તેના અસંખ્ય દોષોસહ, પરમ પ્રેમે આવકારે છે. કોઈ પણ કક્ષાનો મુમુક્ષુ હોય, કદાચ મુમુક્ષુ ન પણ હોય, પણ પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનું વલણ એ પ્રત્યેક સાથે તુલ્ય હોય છે, સમાન હોય છે, ભેદભાવ વગરનું હોય છે. પરમ પૂજ્ય બાપુજીના સ્તુત્ય, સત્ય શિષ્ય અને પરમ કૃપાળુ દેવના સુપાત્ર અનુયાયી એવા પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને પ્રત્યેક જીવમાં ફક્ત એનો આત્મા જ દ્રષ્ટિગોચર થાય છે.
એક વાર બન્યું એવું કે, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને સાયલાથી મુંબઈનું વિમાન દોઢ કલાકમાં પકડવાનું હતું. સવારનો સ્વાધ્યાય પરિસમાપ્ત કરીને તેઓ કુટિરમાં બધા મુલાકાતીઓને મળી રહ્યા હતા. તે સમયે મોડું તો થઇ જ ચૂક્યું હતું અને હજુ એમને ભોજન લેવાનું હતું, બેગ તૈયાર કરવાની હતી અને વામકુક્ષી કરવાની પણ બાકી હતી. પણ મુલાકાતીઓની કતાર વધુને વધુ લંબાઈ રહી હતી. ઘડિયાળ પર સતત નજર રાખનારા સેવકે નિર્ણય કર્યો કે તે બહાર ઉભેલી બધી વ્યક્તિઓને એમની મુલાકાત બની શકે એટલી ટૂંકી રાખવાની વિનંતી કરશે. પણ જયારે એ સેવક પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી પાસે આગામી મુલાકાતીનું નામ દર્શાવવા ગયા ત્યારે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ હળવેથી તેમને પાછા જઈને બધાંયને જેટલો સમય જોઈતો હોય તેટલો લેવા કહ્યું. મૂંઝાયેલા સેવકે એ સૂચનનો અમલ કર્યો. આશ્ચર્યકારક રીતે, અસામાન્ય રીતે, બધું જ હરહંમેશની જેમ જ સમુસૂતરું પાર પડ્યું! દરેક મુલાકાતીને પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી સાથે ભરપૂર સમય મળ્યો, કોઈ પણ પ્રકારની અધીરાઈની લાગણી વગર પ્રત્યેક વ્યક્તિને પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી ખૂબ જ શાંતિથી, ધીરજથી મળ્યા. તેમ છતાંય, ભોજન માટે તથા વામકુક્ષી માટે પર્યાપ્ત સમય પણ સાંપડ્યો!
પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીની ધીરજ વિષે તો જેટલું લખાય તેટલું ઓછું જ છે. દરેક શિબિર પહેલા, શિબિરના વિષયના શાસ્ત્રોનો તેઓ સમગ્રપણે, સંપૂર્ણપણે વિગતવાર અભ્યાસ ઘણી ધીરજથી કરતા હોય છે. દરેક મહત્વના કાર્યક્રમ કે પ્રસંગ વખતે પણ તેઓ આવું જ ધૈર્યપૂર્ણ અખંડ અધ્યયન કરે છે. એમના ઉપર લખાયેલા દરેકે દરેક પત્ર તેઓ સ્વયં ખોલે છે અને એની ટપાલટિકિટ પણ જાતે કાપીને જે જે દેશની તે હોય એમાં એકઠી કરે છે. એમના લખાણો, દસ્તાવેજોને તેઓ ચોક્સાઇપૂર્વક યથાર્થ સ્થાને રાખે છે. બધાં ફોલ્ડરોને તેઓ સુવ્યવસ્થિત રીતે ગોઠવે છે. અર્ધ વપરાયેલા કાગળોનો દળ બનાવીને તેનો અપવ્યય થતો અટકાવે છે. વિપુલ માત્રામાં સમય તથા ધૈર્ય માગી લેતા આવા તો કેટલાય નાના મોટા કાર્યો કે જે સેવકને સોંપી શકાય એવા હોય છતાં તે, સમયનો ગમે તેટલો અભાવ હોવા છતાં પણ પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી સ્વયં જ કરે છે. તેઓ ચોવીસ કલાકના દિવસમાં અનેક દિવસોનું કાર્ય સમાવી દે છે. સમય જાણે કે એમને વશ વર્તે છે!
એક સાંજે, સ્વાધ્યાય પછી, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના નિવાસસ્થાને થોડા મુમુક્ષુઓ આવેલા. ત્યારે ધોબીભાઈ કપડાં આપી ગયા. પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ એ કપડાને અલગ પાડ્યા અને પોતાના કબાટમાં સુઘડતાથી ગોઠવી દીધા. પછી, જે કાગળમાં લપેટાઈને એ કપડાં આવ્યા હતા તેની ચીવટતાથી ઘડી કરી. ત્યાર પછી તેમનું ધ્યાન જેનાથી કપડાં બાંધ્યા હતા એ દોરા પર કેન્દ્રિત કર્યું. એ દોરામાં ઘણી વધારે ગૂંચ પડી ગયેલી. એમની ખૂબ જ સહજ એવી લાક્ષણિક ધીરજથી અને શાંતિથી પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રી એક પછી એક ગૂંચને કોઈ પણ પ્રકારની ઉતાવળ વગર ઉકેલી રહ્યા હતા. એક યુવા મુમુક્ષુ, કે જે આ બધુંય નિહાળી રહી હતી, તેણે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને આ કાર્ય પોતાને સોંપવાની વિનંતી કરી. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીએ, એની વિનંતીને સ્વીકારીને, એને દોરી તૂટે નહિ એ રીતે ઘણી ધીરજથી, ચીવટતાપૂર્વક કરવાની સૂચના આપી.
આપણા પૂર્વકર્મોના પરિણામના કારણે આપણા ધૈર્ય ગુણની કસોટી સતત થતી હોય છે. પણ પ્રત્યક્ષ સાક્ષાત અખૂટ ધીરજના સ્વામી એવા પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને અવલોકી-અવલોકીને આપણને એ દ્રઢ થાય છે કે એમની પવિત્ર કલ્યાણકારી નિશ્રામાં આપણે પણ એમના ગુણોને ચોક્કસ આત્મસાત કરી શકીશું.
"જ્ઞાનીને અવલોકીએ છીએ અને તેમ થઈએ છીએ." એમના જેવા બનવા માટે નીચેના થોડાં મુદ્દાઓ વિચારીએ.
૧) વર્તમાનમાં જ જીવવું ~ "વર્તમાન વર્તે સદા સો જ્ઞાની જગમાંય".
ચાલો આપણે આપણા દરેક કાર્યમાં અને દરેક વિચારમાં ધીરગંભીરતા કેળવીને વર્તમાનમાં આપણું જે કાર્ય ચાલુ છે તેમાં જ હાજર રહીએ. વિવેકથી વિચારીને દરેક કાર્ય કરીએ. આપણા મનને ભૂતકાળના તણાવોથી અને ભવિષ્યની ચિંતાથી રહિત બનાવીએ, કેમ કે હરહંમેશ અત્યારની જ ક્ષણ આપણા હાથમાં હોય છે. ભૂતકાળ વીતી ચૂક્યો છે અને ભવિષ્ય આપણને ચક્ષુગોચર નથી. માટે જ પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી આપણને વર્તમાનની એક એક ક્ષણનો સદુપયોગ કરવાનું વારંવાર બોધે છે.
૨) ધ્યાન
ધ્યાન આપણને નિ:સ્પૃહ, અનાસક્ત બનવાની સમર્થતા આપે છે, આપણી દ્રષ્ટિને વિરક્તતા આપે છે. દુન્યવી જોડાણોની આપણા મન ઉપરની પકડને ઢીલી પાડતા જઈને ધ્યાન આપણને શુદ્ધ, નિર્મળ, શાશ્વત આનંદના મૂળ સ્ત્રોત સુધી પહોંચાડે છે. નકારાત્મક અને હાનિકારક વિચારો આપણા મનમાં ઉઠે ત્યારે કોઈ પણ પ્રતિભાવ આપ્યા વગર આપણે ફક્ત એના જોનાર બનીએ, જાણનાર રહીએ, અસંગ રહીએ તો એને વિદાય થવું જ પડશે. સાધકે પોતાના લક્ષને, પોતાની એકાગ્રતાને, પોતાના ધ્યેયને પરમાત્મા સાથે ઐક્યભાવ સાધવામાં જ લગાવીને ધ્યાન કરવું જરૂરી છે. પસાર થતી દરેક ક્ષણના સાક્ષીમાત્ર રહેવું એ જ એની ચાવી છે.
૩) શાંત સ્વીકારની ભાવના
અનાદિકાળથી, અનંતાનંત કર્મોના જથ્થાથી આપણો આત્મા આવરિત છે. જે કંઈ પણ આપણા જીવનમાં બની રહ્યું છે, તે આ સંચિત કર્મોનો ઉદય જ છે. તે ઉદય ઉપર આપણો કોઈ અંકુશ શક્ય જ નથી ત્યારે તેનાથી વ્યથિત થવું, મૂંઝાવું, ઉદ્વેગ-ઉચાટ કરવો એમાં કોઈ સાર્થકતા નથી. તેથી કષાયજનિત પરિણામોમાં શક્તિનો વ્યય ન કરતા, તેનો શાંત સ્વીકાર કરવાથી મનમાં શાંતિ વેદાય છે, હૈયામાં આનંદ ઉભરાય છે અને નવા કર્મનું બંધન નિવારી શકાય છે. પરિસ્થિતિને સામેની વ્યક્તિની નજરે જોવાનો પ્રયત્ન, આપણા મનને નકારાત્મક વિચારોથી પાછું વાળે છે. વાંસળી જેવા પોલા બનવાની આત્મકળા જીવનમાં વણાઈ જાય તો એક દિવ્ય સંગીત આપણા અંતરના અણુ~અણુમાંથી રેલાશે.
૪) શ્રદ્ધા
આપણું જીવન એક સુદીર્ઘ પ્રવાસ છે. કસોટીના કાળ દરમિયાન આપણે વ્યગ્ર બની જઈએ ત્યારે આ ભાવનાથી આપણી જાતને રંગવાની છે - "હે પ્રભુ, તે બધાં સંજોગો મારા કલ્યાણ માટે જ સર્જ્યા છે અને તું હંમેશા મારી સાથે જ છો એની મને પૂર્ણ શ્રદ્ધા છે." એમની દિવ્ય ઉપસ્થિતિ, પ્રેમ અને કરુણા આપણી સમસ્યાઓનો યોગ્ય પ્રતિસાદ આપવા માટે પ્રેરણાબળ બનશે. ભગવાનના અનંત, અખૂટ, અપાર પ્રેરણાબળ સામે આપણી સમસ્યાઓની શક્તિ તૃણવત છે.
૫) જતું કરો
જે સંજોગોમાં બદલાવ લાવવો શક્ય જ નથી તેને સ્વીકારી લેવા. આપણા અંકુશમાં ન હોય એવી ઘણી પરિસ્થિતિ આપણા જીવનમાં ઉદ્ભવતી હોય છે, ત્યારે તેને જેમ છે તેમ સ્વીકારી લેવા એ જ ઉત્તમ કૂંચી છે. જયારે આપણે જતું કરીએ છીએ ત્યારે આપણે સ્થિર, નિશ્ચળ બનીએ છીએ અને આપણું પ્રક્ષુબ્ધ મન સ્થિર થાય છે, સાચી શાંતિમાં ઠરી જાય છે.
૬) કઠણાઈની જિજ્ઞાસા કરવી, રુચિ રાખવી
કઠણાઈનો વિકલ્પ પસંદ કરવાથી આપણી સહનશીલતામાં વૃદ્ધિ થાય છે. સામાન્ય રીતે જયારે આપણામાં સુસ્તી વર્તાતી હોય ત્યારે આપણને વિશ્રાંતિ લેવાની ઈચ્છા થાય છે. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી કહે છે કે ત્યારે તો 'આપણે વધુ કામ કરવું જરૂરી છે'. આપણા શરીર પાસેથી આપણે જેટલા વધુ કામ લઇ શકીએ તેટલું લેવું અગત્યનું છે.
ખ્રિસ્તી ધર્મશાસ્ત્રી "લેવિસ સ્મેદેસ"નું એક અવતરણ અંતમાં ટાંકીએ કે જેના ઉપર વિચાર કરીને એને અમલમાં મૂકવું આવશ્યક છે: "કોઈના માટે સાચા હૃદયની ક્ષમા આપણામાં ત્યારે જ ઉદ્ભવે છે કે જયારે આપણે તે વ્યક્તિ જેવી હોય તેવી જ તેને સ્વીકારીએ છીએ".
““Tolerance and patience should not be read as signs of weakness. They are signs of strength.””
The rays of the rising sun gently caressed Param Pujya Bhaishree’s face as he sat cross-legged on the bed eating Tulsi leaves from a bowl placed before him. As he chewed on the first one, his eyes sparkled with a hint of humour. He gently asked to meet the sevak who had served him the leaves. When he arrived, Param Pujya Bhaishree smilingly asked, “Have you tasted these leaves?”
When the sevak said he hadn’t, Param Pujya Bhaishree, still smiling, asked him to taste one. Not aware that there had been a huge mistake on his part, the sevak helped himself to a couple of leaves from the cup. To his utter embarrassment he realised he had served Param Pujya Bhaishree leaves that looked like Tulsi but were not. He was full of remorse.
It had so happened that, the person who normally got Tulsi leaves for Param Pujya Bhaishree was running late, and had indicated a Tulsi plant pot outside Param Pujya Bhaishree’s kutir to the sevak, asking him to get the leaves from the same. However, as he stepped towards the Tulsi plant, he saw a similar looking plant right next to it, with much larger, cleaner and fresher leaves. Delighted that he had found a better ‘Tulsi’ plant, he plucked leaves from the other plant, washed them and presented them to Param Pujya Bhaishree.
On realising his folly, he apologised to Param Pujya Bhaishree. Ever forgiving, Param Pujya Bhaishree laughed and casually brushed aside the topic as though it was nothing. The episode reflects Param Pujya Bhaishree’s patience with a mistake that was brought out in a compassionate way, thereby ensuring that the disciple learns from it, tolerance for the person who made him chew a leaf that he was not meant to eat, and ready forgiveness for an act of human folly that he did not consider worthy of a reprimand.
All of us aspire to accept people as they are, to accept the good as well as the bad in everyone. However, the hard part is actually doing it. To Param Pujya Bhaishree, accepting everyone as they are and everything as it is, comes naturally. He does not have to aspire or try.
The western coast of Gujarat is famous for its hot summers. Being close to the desert, Sayla, in particular, experiences scorching heat, that is not just very uncomfortable but also makes one susceptible to illnesses. Most disciples avoid Sayla during the summer, fearing the heat. But the heat, or the presence of just a handful of seekers at the ashram during the time, is not a deterrent for Param Pujya Bhaishree. Every summer, he is there at the appointed hour and his schedule remains unchanged. He walks from his kutir to the Swadhyay hall, Prashant Nilay and Annapurna three to four times a day under a punishing sun, unflappable as always, an oasis of stillness and calm.
Ask him about the heat and he replies, “Garmi bahu saras che (the heat is very nice)”. Only a person with boundless tolerance who has detached himself from his bodily existence can call the harsh heat, “saras.”
Every interaction with Param Pujya Bhaishree, however small, leaves a deep and positive impact on us and teaches us profound lessons for a lifetime. Let us, with complete dedication, attempt to tolerate what we can and progress towards tolerating what we cannot, with an attitude of acceptance, compassion and detachment. Let us by the virtue of dedication practice what he preaches.
“સહનશીલતા અને ધીરજને ક્યારેય નબળાઈ ન માનવા. આ ગુણો તો આંતરિક ઓજસના પ્રતિક છે.”
પલંગમાં બેસીને, તુલસીના પાન વાપરતાં, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના તેજસ્વી વદન પર પ્રભાતના રવિકિરણો પ્રકાશી રહ્યા હતા. તુલસીનું પહેલું પાન વાપરતા જ, નયનોમાં રમૂજના ચમકારા સાથે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ મૃદુતાથી, જે સેવકે તેઓને તે સવારે તુલસીના પાન પીરસ્યા હતા તેને મળવાનું કહ્યું. જ્યારે તે સેવક પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને મળવા આવ્યો ત્યારે તેઓએ મલકાતાં મલકાતાં સેવકને પૂછ્યું કે, “તે આ પાન ચાખી જોયા છે? જ્યારે તે સેવકે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના આ પ્રશ્નનો નકારાત્મક જવાબ આપ્યો, ત્યારે એક રમતિયાળ સ્મિતસહ, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ સેવકને તે પાન ચાખવાનું કહ્યું.
પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીના આદેશ પ્રમાણે તે સેવકે કપમાંથી એક-બે પાન લીધા. પાન ચાખતા જ સેવક આશ્ચર્યચકિત થઇ ગયો અને તેનું માથું શરમથી ઝૂકી ગયું, કારણ કે તે પાન તુલસીના હતા જ નહીં! સેવક માની જ નહીં શક્યો, કે તેણે પોતે તુલસીની બદલે કોઈ બીજા જ છોડના પાન પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને વાપરવા આપ્યા હતા - તેનું હૃદય ધબકારો જ ચૂકી ગયું.
તે દિવસે એવું બન્યું હતું કે, જે સેવક, પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી માટે હંમેશા તુલસીના પાન લાવતો હતો તે થોડો મોડો પડયો હતો તેથી તેણે આ બીજા સેવકને પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીની કુટીરની બહારનો તુલસીનો ક્યારો બતાવી રાખ્યો હતો. જયારે તે બીજો સેવક તુલસીના પાન લેવા આવ્યો ત્યારે તેણે તે ક્યારાની બાજુમાં તુલસી જેવો જ દેખાતો બીજો ક્યારો જોયો, જેના પાન વધારે મોટા, ચોખ્ખા, લીલા-છમ અને તાજા હતા. આથી, તે સેવકે, આ ક્યારાની નૂતન શોધથી ગર્વ અનુભવતા, આ બીજા ક્યારામાંથી પાન ચૂંટીને, ધોઈને પોતાના સદ્દગુરુને પીરસ્યા.
સેવકે, પોતાની આ ભૂલ સમજાતાં જ, પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીની માફી માંગી. પરંતુ, ક્ષમામૂર્તિ પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ, જાણે કશું બન્યું જ ન હોય એવી રીતે સહજતાથી,આ આખા પ્રસંગને નજીવો બનાવીને વિસારી દીધો! તે દિવસ પછી પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીએ આ પ્રસંગનો ક્યારેય ઉલ્લેખ સુધ્ધાં કર્યો નથી - આવી ઉત્કૃષ્ટ છે આપણા સૌના લાડલા પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી ની ધીરજ અને સહનશીલતા.
આપણા બધાંની મનોકામના હોય છે કે આપણામાં લોકોના સારા કે નરસા પાસાઓનો શાંત સ્વીકાર કરવાની ભાવના વિકસે -પણ, આ બાબતને અમલમાં મૂકવી અત્યંત દુષ્કર છે! પરંતુ, આપણા પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને એ સ્વભાવસિદ્ધ છે - તેઓ સદૈવ પ્રત્યેક વ્યક્તિને, દરેક પરિસ્થિતિને સહજતાથી સ્વીકારી લે છે.
ગુજરાતનો ઉનાળો, અને તેમાં પણ સાયલાનો ઉનાળો તો ભલભલાના હાંજા ગગડાવી દે એવો હોય છે. ગરમી તો કહે, મારું જ કામ! મુમુક્ષુઓ, મોટે ભાગે આવી તીક્ષ્ણ ગરમીને કારણે, ઉનાળા દરમિયાન સાયલા આવવાનું પસંદ નથી કરતા. પરંતુ પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને આવું કશું જ ક્યારેય બાધારૂપ બનતું નથી. ઉનાળા દરમિયાન ઘણા જ ઓછા પ્રમાણમાં મુમુક્ષુઓ આશ્રમમાં હોય. છતાં, દરેક શિબિર, નિયમાનુસાર જ ચાલુ રહે. શાંતસ્થિરતાના આશ્રયસ્થાન એવા પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીની દિનચર્યા જરા પણ બદલાય નહિ. ધોમધખતા તાપમાં, તેઓ કુટિરથી સ્વાધ્યાય હૉલ, પ્રશાંત નિલય અને અન્નપૂર્ણા, દિવસમાં અનેકવાર ચાલતાં જ પહોંચે - સૂર્યના રોષને તેઓ પોતાની કોઈ પણ પ્રવૃત્તિમાં બાધા પાડવા જ ન દે.
ઉનાળાને કારણે પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીની તબિયતની ચિંતા કરતા, તેઓની નજીકના સેવકો ઘણી વાર પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીને ફોનથી ગરમી વિષેે પૃચ્છા કરે. પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રીનો જવાબ એક જ હોય કે - “ગરમી બહુ સરસ છે!” જેમનામાં ઉત્કૃષ્ટ પ્રકારની સહનશીલતા સ્વાભાવિકપણે પ્રદીપ્ત હોય અને પોતાના આત્માને દેહથી સદૈવ જુદો જ અનુભવતા હોય, તેવા મહાત્મા જ આવી અસહ્ય ગરમીને સહજતાથી “સરસ” કહી શકે અને સમભાવથી સહી શકે.
પરમ પૂજ્ય ભાઈશ્રી સાથેની દરેક ક્રિયાપ્રતિક્રિયા, ભલેને ગમે તેટલી નાની હોય, આપણા વ્યક્તિત્વ પર એક ગહન સકારાત્મક પ્રભાવ પાડે છે અને આપણને આધ્યાત્મિક ઉત્થાનના પાઠ શીખવી જાય છે. ચાલો, આપણે સૌ સહજસ્વીકૃતિ, અનુકંપા, અને અનાસક્તભાવ જેવા ગુણો કેળવીને, ઉત્કૃષ્ટ સમર્પણભાવથી, પરમ પૂજ્ય ભાઇશ્રીના પુનિત બોધને આપણા જીવનમાં ચરિતાર્થ કરીએ અને તેને જ આપણું પરમ કર્તવ્ય બનાવીએ.
Location: Veraval
On 23rd of December 2017, Mumbai-based donors Varjivandas Shah family and Raj Saubhag Ashram organized an aid and equipment support camp for the disabled in Verawal.
A total of 405, disabled people were provided wheelchairs, tricycles, artificial limbs, hearing aids, calipers and educational kit for the mentally challenged pupils, and other equipment to help them cope with on-going or recurring physical disabilities. All equipment was given free of cost.
In the first week of November 2017, 9 volunteers from Ashirwad Trust for the Disabled, Sayla surveyed 40 villages, distributed pamphlets, encouraged people to have their disabilities assessed during two diagnostic camp held in Shri Shantinath Jain Derasar on the 16th-17th of November and Navdurga Mataji Mandir in the last week of November. The volunteers required 9 days to reach most of the families in these 40 villages.
Doctors then arrived a fortnight after the survey team finished the initial task. During the diagnostic camp, the patients were assessed and their requirements noted.
On the 23rd of December, the entire support staff, doctors, volunteers and donors arrived to ensure that the equipment was handed over to the patient and he/she was advised about usage of the equipment. Among the equipment distributed were tricycles, wheelchairs, prosthetic limbs, crutches, C P walkers, hearing aids, surgical shoes and educational kits.
Support camps for the disabled have been known to provide immense relief to patients twice-cursed – by disease and by poverty.
Location: Thara
A total of 127 villages like Kankarej, Radhanpur, Harij, and Disa from Patan Zilla were surveyed and 400 people were shortlisted at the diagnostic camp and 322 disabled poor people were given aids and appliances according to their needs.
Location – Dhanera, Banakantha, Palanpur
Several Indian families living in the UK chose to sponsor a support camp for the disabled in Banakantha. Heavy floods, where 10-feet deep water collected in residential areas, causing heavy monetary loss and damage to property and equipment, had struck this region earlier.
Volunteers from Ashirwad Trust for the Disabled, Sayla surveyed Disa, Dantiwada, Lakhani and Tharad talukas. Diagnostic camps were held in Shri Ramchandra Savrajbhai Shah Hospital
Over 404 disabled people were provided wheelchairs, tricycles, artificial limbs, hearing aids among others. A month before the actual camp was to be held; about 55-60 villages were surveyed by 7 volunteers, who camped in the region for a week. Following a standard operating procedure, the diagnostic camp was held about a fortnight after the survey team completed their assignment. The doctors shortlisted the patients and their requirements, and the final support camp is organized in the presence of donors.
Raj Saubhag Ashram thanks donors – Dr. Bhupenbhai and Neetaben Mehta, Nanalal Katariya, Kantaben Katariya, Bhanumati Kataria, Satishbhai Katariya, and Laxmiben and Manjuben Popat family for supporting such a noble cause.
We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.
This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of Compassion.
‘Compassion’ is a superior, ‘universal love’ sentiment that has at its core this abiding desire: 'May all souls of the universe also enjoy eternal spiritual bliss that I am enjoying.' One's heart just cannot feel such compassion without first feeling selfless love that is free of craving.
In other words, compassion is to mirror one's self in others and to experience another person's sufferings as strongly as one's own. Compassion leads to the development of other virtues like equanimity, tolerance, patience and selflessness. It spurs selfless efforts to uplift the downtrodden.
The fountain of compassion, that is so vast that it can engulf the entire universe, leads deserving and eager souls to self-realization and, ultimately, all the way to liberation.
Profound equanimity is the ultimate fruit of compassion - the idea that one’s soul is indeed identical to that of others is the seed of this tree of compassion.
It is important to develop the spiritual perspective that one’s true self is indeed God-like (like Siddha Bhagwan). Keeping this undaunted faith helps build one's conviction and in developing equanimity, an all-encompassing attitude of friendliness and brotherhood as we see that the entire universe is a family of God-like souls. Ultimately, this, with other precious virtues such as friendship, adoration, compassion and equanimity, leads to the realization of one’s true self.
This potent stream of compassion flourishes within the heart of a truly enlightened soul and encompasses all souls of the universe. Enlightened souls feel others’ sufferings far more than their own. Their tender hearts undergo agonizing pain when they see people chasing a mirage in the illusory hope of achieving true happiness.
The compassionate foresight of enlightened souls is not focused on eliminating the temporary sorrows of one's present life; it is actually focused on eliminating all sorrows of all times, leading souls towards eternal happiness.
The compassion of enlightened masters is devoid of expectations. Param Krupaludev Shrimad Rajchandraji has aptly said, "Even continuously extolling the selfless compassion of the enlightened soul awakens the true nature of the self."
Such selfless love attracts one towards the enlightened Master. It awakens the purity of one’s soul, eliminating worldly filth. The degree of awakening of compassion is directly proportional to the degree to which the soul has been purified. The love that enlightened souls have towards the other souls of the universe is a 1000 times greater than the love a mother has towards her child.
"Service of mankind is service to God", "serving the interest of others is serving the interest of the self" - by embracing these noble principles in his life, Param Pujya Bhaishree has made selfless service his daily routine. He has dedicated his entire life towards serving others. Bhaishree's life goals are upliftment of the souls of spiritual seekers and upliftment of the suffering masses of the society. His compassion towards the souls of the universe in every step he takes is just mind-boggling.
During several occasions and functions at the Ashram, Bhaishree serves food to construction workers himself. He always takes comprehensive cognizance of the health and other minutest concerns of the employees and the elderly living at the Ashram. The numerous ongoing humanitarian programs of the Ashram such as the Ashirvad Viklang Center, Prem ni Parab, Community Health Center, Eye Hospital, Dental Clinic, Girl's School, eye camps, food grains distribution, buttermilk centres, camps for the handicapped, etc. are true symbols of the profound compassion that dwells in Bhaishree's tender heart.
He has utmost compassion for even the smallest of life forms. Bhaishree conducts all his routine activities with utmost sincerity, awareness and care. If he finds a tiny mosquito or insect on his bed, he gently and lovingly lifts it with a piece of paper, taking care not to injure it, and places it at a safe location. He is constantly looking for avenues to construct or assist the development of shelters for cattle, other animals and birds. To ensure that small, remote villages can receive and store water easily, he has got many check dams made.
To encourage humanitarian activities, Bhaishree has made several arduous journeys, negotiating narrow alleys in small villages, difficult terrain and tough weather conditions, without ever bothering about his own well-being. He has melted his personal need for comforts and his ego in the mammoth flow of his unfathomable compassion.
Bhaishree’s tremendous control over his body and mind is evident when he sits cross-legged for every discourse, whether it’s an hourly one in Mumbai or a three-hourly one in a Sayla shibir. When he uncoils his legs, there is no stress on his face. When he gets up, there’s no rigidity of the presumptive mind or the aching body. Apart from his phenomenal self-control, this demonstrates how he has melted his need for comfort in the flow of his unfathomable compassion.
Once Bhaishree was unwell and had been advised rest. All the Brahmanishts pleaded with him to take it easy. But he smiled away their concern and travelled to Sayla from Mumbai against medical advice to conduct the shibir. The day before the shibir, the spirits of the assembly were a bit low as everyone was worried for him. Bhaishree looked around the hall slowly, his knowing eyes not missing a thing, and grinned. He laughed in that gentle gurgle of his and teased everyone for fretting about his health. Keeping up a bold front for the sake of his disciples, he pepped them up. He assured them that he was well and told them they should not let anything come in the way of their spiritual goals. To him, the shibir was paramount. Because it was the path to his disciples’ true liberation.
Indeed, Bhaishree’s commitment to his disciples is always more important than anything else because he wants each one of us to reach where he is. In spite of his debilitating weakness, he would take three-hour discourses every day. He would wake up before 5 am to flag off the first meditation of the two shibirs, and walk from his kutir to the dining hall three times just so that he could eat with us- it was Br. Vikrambhai’s insistence that finally worked in persuading him to at least use the car for commuting to and from the dining hall.
Here’s a Guru who expects nothing but the best for you, and for that, he is willing to forego and sacrifice not just his personal comfort but whatever comes in the way. His boundless compassion accompanies an iron will.
With his primary focus always being on enabling seekers to achieve speedy progress along the spiritual path, Bhaishree takes tremendous efforts to prepare for the monthly spiritual camps held at the Ashram. He listens patiently to the problems of his disciples and guides them appropriately, taking full responsibility of his mentorship. Bhaishree can see and sense the finest of feelings in people. That is why his sermons automatically resolve issues faced by seekers.
For a long time, administrative authorities of the Ashram were trying to persuade Bhaishree to raise the charges of accommodation and food costs at the ashram. Shree Raj Saubhag Ashram charges are among the lowest. As a result, the Ashram was suffering considerable losses by offering the rooms at subsidised charges. However, because Bapuji had desired that staying at the Ashram should not be burdensome to mumukshus, Bhaishree has carried forward that line of thought. He has been determined that charges should not be increased steeply. Bhaishree remains firm in his determination and compassion to ensure that no mumukshu feel deterred by the cost from coming to the ashram.
Mother Teresa once said, "If you judge people, you have no time to love them." By judging people, one tends to miss recognising the Godly soul that dwells in each and everyone. Only when the entire universe is understood as soul-form can the virtue of compassion be developed. Param Pujya Bapuji always dwelled on the good virtues in people - no obstacles could therefore ever hamper his flow of profound love and compassion.
Compassion entails tolerance and patience - virtues that come naturally to enlightened Masters such as our Bhaishree. It also gives birth to forgiveness. Jainism recognizes their saints as role models of the virtue of forgiveness. Bathing in the pond of eternal happiness, these tender-hearted saints, who have renounced the world, welcome even gross sinners with love and compassion. The way the sun, the moon and the rivers treat everyone in the same way, these compassionate enlightened souls are always ready to offer forgiveness.
If we, truly and with simplicity, dedicate ourselves to the profoundly compassionate enlightened Master, then the karmas that have attached to our soul from infinite lifetimes would get detached in just one lifetime (termed as nirjaraa). By living under the shelter of pure love and boundless compassion of the enlightened Master, a soul can permanently liberate itself from pretence, deceit and self-indulgence. The compassion of the God-like enlightened Master empowers the disciple to smoothly traverse the spiritual path.
Trapped, since infinity, in this vicious cycle of life-and-death, I am in deep sorrow. I, a pure soul, am locked in this body that carries innumerable diseases. How will I ever liberate myself from these sorrows? Compassion for one's own soul is called 'nirved.' When compassion for our soul reaches its full potential, it leads to renunciation (originating from true knowledge). Renunciation guides the soul in achieving liberation.
It is thanks to Bhaishree's profound compassion and empathy that one steadfastly experiences fearlessness, safety, deep peace and unconditional love. The valuable jewels of his amazing virtues, shining bright through his enlightened soul, simply eliminates the darkness of our vices. One truly experiences Godliness in his divine shelter. He just gives, even without being asked. Under his grace, even the grossest sinner gets to soar in the sky of divinity.
કરુણા એટલે પોતે જે આધ્યાત્મિક આનંદને ભોગવી રહ્યાં છે તેવો જ આનંદ જગતના સૌ જીવો માણી શકે એવો ઉચ્ચ કોટિનો વિશ્વ વાત્સલ્યભાવ. નિઃસ્પૃહતા અને નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ વગર હૃદય કરુણાથી ભીંજાઈ શકતું નથી. પોતાની જાતને અન્યમાં જોવી, અન્યોનાં દુઃખને અનુભવવા અને પોતાના માનવા તે કરુણા છે. જેવો આત્મા પોતાનો છે તેવો જ અન્ય જીવોનો છે એવો સમભાવ કેળવવો તે કરુણારુપી વૃક્ષનું બીજ છે. અન્યની વેદનાને પોતાની વેદના કરતા પણ વધુ વેદવી એવી નિઃસ્વાર્થ કરુણાથી સત્પુરુષોનું હૃદય છલકાતું હોય છે. સાચા સુખની ભ્રમણામાં મૃગજળ તરફ પ્રયાણ કરી રહેલા જીવોને જોઈ સંતોનું હૃદય પારાવાર પીડા અનુભવે છે. એટલે જ તેમનું અંતરમન જીવોને શાશ્વત સુખ તરફ વાળવા સતત કાર્યરત હોય છે. સંતોની કરુણા અપેક્ષારહિત હોય છે. એટલે જ પરમકૃપાળુદેવ કહે છે, “જ્ઞાનીપુરુષની નિષ્કારણ કરુણાને નિત્ય પ્રત્યે નિરંતર સ્તવવામાં પણ શુધ્ધ આત્મસ્વભાવ પ્રગટે છે.” આવી પ્રચંડ શક્તિ ધરાવતો કરુણાનો ધોધ સાચા સંતના હૃદયમાં આવિર્ભાવ પામી જગતના સર્વ જીવોને એક સરખા ભીંજવે છે. કરુણાની સાથે રહેલો નિસ્વાર્થ પ્રેમ જીવોને ફરીફરી સત્પુરુષ પ્રત્યે આકર્ષિત કરે છે. આત્માની નિર્મળતાને જાગૃત કરી મલિનતા દૂર કરે છે. જેટલા પ્રમાણમાં આત્માની નિર્મળતા હોય તેટલા પ્રમાણમાં કરુણાભાવ જાગૃત થયેલો હોય છે. આ કરુણા જ પતિત જીવોના ઉત્થાન માટે નિઃસ્વાર્થ પ્રયત્નો કરે છે. જેવું વાત્સલ્ય માતાને પોતાના બાળક પ્રત્યે હોય છે, તેવું જ વાત્સલ્ય સંતોને જગતના સર્વે જીવો પ્રત્યે હોય છે. એ કરુણા જ છે જે હૃદયને આકાશ જેટલું વિશાળ બનાવી તેમાં સમભાવ, સહનશીલતા, ધીરજ તથા નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ જેવા ગુણોને પ્રગટાવે છે.
કરુણાસભર વ્યક્તિનું ઊંડાણ માપવું અશક્ય છે. આખા જગતને સમાવી શકે તેવી કરુણાની ધારા તૃષાતુર જીવોને આત્મદર્શન સુધી લઇ જઈ છેવટે મુક્તિની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. સંતોની કરુણામય દીર્ઘદ્રષ્ટિ એક ભવના ક્ષણિક દુઃખને મટાડવા તરફ નહિ પણ અનંત કાળના અનંત દુઃખોને દૂર કરી જીવોને શાશ્વત સુખ તરફ લઇ જનાર હોય છે.
“માનવસેવા એ જ પ્રભુસેવા”, “પરહિત એ જ નિજહિત” એ સિદ્ધાંતો ને જીવનમાં અપનાવી પૂ. ભાઈશ્રીએ નિઃસ્વાર્થ સેવાના કાર્યોને જ એમનો જીવનક્રમ બનાવી દીધો છે. પરકલ્યાણ માટે આખું જીવન સમર્પિત કરી દીધું છે. મુમુક્ષુઓની આત્મઉન્નતિ અને સંસાર-પીડિત જીવોની જીવન ઉન્નતિ એ પૂ. ભાઈશ્રીનાં જીવન ધ્યેય બની ગયા છે. ડગલે ને પગલે જગતના જીવો પ્રત્યેનો તેમનો કરુણાભાવ આંખે ઊડીને વળગે છે.
આશ્રમનાં નાના મોટા પ્રસંગો વખતે આશ્રમનાં નવનિર્માણનાં કાર્યોમાં પ્રવૃત મજૂરોને પૂ. ભાઈશ્રી સ્વહસ્તે ભોજન પીરસતા હોય છે. આશ્રમમાં વડીલોની, કામ કરનાર સેવકોની તબિયત અને નાનામાં નાની વસ્તુઓની પૂ. ભાઈશ્રી ઘણી જ ચોકસાઈ અને ચીવટપૂર્વક નોંધ લેતાં હોય છે. આશીર્વાદ વિકલાંગ સેન્ટર, પ્રેમની પરબ, સી.એચ.સી., આંખની હોસ્પિટલ, દાંતનું દવાખાનું, ગર્લ્સ સ્કૂલ, નેત્રયજ્ઞો, અનાજ વિતરણ, છાશકેન્દ્રો, વિકલાંગ કેમ્પ વગેરે સેવાકીય પ્રવૃતિઓ પૂ. ભાઈશ્રીનાં હૃદયની કરુણાના જ પ્રતીક છે. નાનામાં નાના જીવજંતુઓ અને અન્ય પ્રાણીઓ પ્રત્યે પણ ઉચ્ચતમ કરુણાભાવ તેમણે કેળવ્યો છે. સૂવા, બેસવા, ચાલવા વગેરે બધી જ ક્રિયાઓ ઘણી ગંભીરતા, જાગૃતિ અને જયણાપૂર્વક તેઓ કરતા હોય છે. પથારી પર પડેલ નાનું મચ્છર કે અન્ય જીવને ઘણી જ કોમળતા અને પ્રેમપૂર્વક નાનાં કાગળ પર લઇ સુરક્ષિત સ્થાને મૂકતા હોય છે. પાંજરાપોળ, ગૌશાળા, ચબૂતરાં જેવાં પશુઓને રહેવા માટેનાં સ્થળોનાં નિર્માણ તેમ જ અન્ય રીતે સહાયભૂત થવા તેઓ સતત પ્રયત્નશીલ હોય છે. ગામડાંઓમાં પાણી સરળતાથી મળી શકે અને તેનો સંગ્રહ થઇ શકે એવા ‘ચેક ડેમ’નાં અનેક કાર્યોમાં તેઓ પ્રેરક બળ બન્યા છે. સામાજિક સેવાનાં અનેક કાર્યોની અનુમોદના કરવા નાનામાં નાના ગામડાઓમાં, પથરાળ જમીનોમાં, ગરમી કે ઠંડીની ફિકર કર્યા વગર, લાંબી મુસાફરીઓ કરી, શરીરની પણ શાતા – અશાતાનો વિચાર કર્યો નથી.
શાતાશીલીયાપણું અને અહંભાવ જાણે તેઓએ જગત પ્રત્યેની કરુણાના પ્રવાહમાં ઓગાળી નાખ્યાં છે.
દર મહિને યોજાતી અધ્યાત્મિક શિબિરોમાં પૂ. ભાઈશ્રી પોતાની તબિયતની દરકાર કર્યા વગર મુમુક્ષુઓની પ્રગતિને જ કેન્દ્ર સ્થાને રાખી અથાગ મહેનત કરતાં હોય છે. મુમુક્ષુઓની સઘળી તકલીફોનો ભાર જાણે પોતે જ લઈ લીધો હોય તેમ તેઓ સહુની જુદી જુદી સંસારિક પરિસ્થિતિઓને ધીરજપૂર્વક સાંભળી યથાતથ્ય બોધ આપતા હોય છે. લોકોની સૂક્ષ્મમાં સૂક્ષ્મ સંવેદનાઓને પૂ. ભાઈશ્રી જોઈ અને અનુભવી શકે છે, એટલે જ તેમનાં બોધ અને સ્વાધ્યાયમાં સમસ્યાઓનાં નિરાકારણ આપમેળે જ થઇ જાય છે.
મધર ટેરેસા કહેતા કે “લાકોનું મૂલ્યાંકન કરવાનું છોડી દેવું જોઈએ”. મૂલ્યાંકન કરવાથી તેમાં રહેલાં ભગવાન આત્મા તરફ દ્રષ્ટિ જતી નથી. જગતને આત્મરૂપ માનવાથી જ કરુણા ગુણને ઉત્તમ રીતે ખીલવી શકાય છે. પ.પૂ. બાપુજી હંમેશા ગુણગ્રાહ્યદ્રષ્ટિ રાખતા કે જેથી લોકોમાં રહેલા ગુણોને જ જોઈ શકાય. પરનાં દોષો તરફ દ્રષ્ટિ જ ન જાય.
દોષો તરફ દુર્લક્ષ સેવવાથી પ્રેમ અને કરુણાના પ્રવાહમાં અવરોધ આવતા નથી. સર્વ જીવોનું મૂળસ્વરૂપ તો સિદ્ધ ભગવંતો જેવું છે એવી તાત્વિક દ્રષ્ટિ કેળવવાથી અને દ્રઢ શ્રદ્ધા રાખવાથી અહોભાવ વધે છે. સૌનું સાચું સ્વરૂપ એક જ છે એવો સમભાવ કેળવવાથી મૈત્રીભાવ વધે છે. આખુ જગત એક સમભાવી તત્વનો પરિવાર છે એમ ભાવવાથી બંધુત્વભાવ અને વિશ્વવાત્સલ્યપણું વધે છે. જે છેવટે મૈત્રી, પ્રમોદ, કરુણા અને માધ્યસ્થભાવ જેવાં અમૂલ્ય ગુણોથી આત્મરત્નને અજવાળે છે.
ક્ષમા અને સહનશીલતા એ કરુણામાંથી પ્રગટ થતાં બે અતિ મહત્વના ગુણો છે. જૈન દર્શનમાં સંયમધારી મુનિઓને ક્ષમા – ક્ષમણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. સુખના સરોવરમાં સ્નાન કરતા એ ત્યાગી મહાત્માઓની સામે જયારે ઘોર અપરાધ કરનાર કોઈ અતિ હિંસક જીવ આવે છે ત્યારે કોમળ હૃદયી તેઓ કેવળ પ્રેમ અને કરુણાથી તેને વધાવી લે છે. જેમ સૂર્ય, ચંદ્ર તથા નદી એ સહુ માટે સમાન ભાવ રાખે છે તેમ પરમ કરુણાના ધારક સંતો સહુને ક્ષમા આપવા તત્પર હોય છે. અપ્રતિમ કરુણાના ધારક સમદર્શી સદગુરુ પ્રત્યે સરળતા કેળવી જો સમર્પિત થઈએ તો અનંત કાળના અનંત કર્મો એક ભવમાં નિર્જરી જાય છે. તેમનો નિર્મળ પ્રેમ અને અસીમ કરુણાના આશ્રયે રહેતા જીવાત્માઓ દંભ, કપટ અને સ્વચ્છંદથી સદૈવ માટે મુક્ત થાય છે. પરમેશ્વર સમાન સદગુરુની આ કરુણા અધ્યાત્મના માર્ગે ચાલવા માટે શિષ્યને અધિકારી બનાવે છે.
આનંદમાંથી પ્રગટ થતી તે કરુણામાં અપાર ધીરજ અને સહનશીલતા હોય છે. સમભાવ કેળવીને સહન કરતા રહેવું એ કરુણાના ધારક, પૂ. ભાઈશ્રી જેવા સદગુરુઓનો સહજ સ્વભાવ બની જાય છે.
અનંત કાળથી ભવભ્રમણ કરતો હું અત્યંત દુઃખી છું. અસંખ્યાત રોગોથી ખરડાયેલી એવી કાયામાં હું ચૈતન્ય આત્મા પૂરાયેલો છું. હું કઈ રીતે આ દુઃખોમાંથી મારી જાતને છોડાવીશ? નિજ આત્મા ઉપર જાગતી આ કરુણા એ નિર્વેદ ભાવ છે. સ્વ-પ્રત્યેની આ કરુણાનો ઉહાપોહ જયારે અત્યંત ઉત્કટ સ્વરૂપ ધારણ કરે છે ત્યારે જ્ઞાન ગર્ભિત વૈરાગ્ય ઉત્તમ રીતે ખીલે છે. તે વૈરાગ્ય મોક્ષમાર્ગનો ભોમિયો બની જીવને સિઘ્ઘાલય સુધી લઇ જાય છે.
પૂ. ભાઈશ્રીની કરુણા અને વાત્સલ્ય જ છે કે એમનાં સાનિધ્યમાં નિર્ભયતા, સુરક્ષિતતા, અદભુત શાંતિ અને નિ:સ્વાર્થ પ્રેમ સતત અનુભવાય છે. તેઓનાં જ્ઞાન ભંડારમાં ચમકતા અમૂલ્ય ગુણ રત્નો આપણા દોષોરૂપી અંધકારને સહજતાથી દૂર કરે છે. અચિંત્ય ચિંતામણિ વિષે સાંભળ્યું છે પણ પૂ. ભાઈશ્રીનાં આશ્રયમાં તેનો સાક્ષાત અનુભવ થાય છે. તેઓનો કરુણાભાવ કંઈ પણ ન માંગ્યા છતાં બધુંય આપી દે છે. અધમાધમ જીવોને પણ દિવ્યતાનાં આકાશમાં ઉડતાં કરી મૂકે છે. તેઓના વિરાટ અસ્તિત્વમાં રમણ કરી રહેલાં અનેક ગુણોમાંના એકાદ ગુણને પણ જીવનભર વળગી રહીએ, એ જ આ અમૃત મહોત્સવની સાચી ઊજવણી ગણાશે.
Compassion comes naturally to an enlightened master. This quality is strikingly manifest in even the most ordinary of all activities.
Param Pujya Bhaishree has tremendous control over his body and mind. He sits cross-legged for every discourse, whether it’s an hourly one in Mumbai or a three-hourly one in a Sayla shibir. When he uncoils his legs, there is no stress on his face, the likes of which you’d get to see on most of us who would have shuffled and shifted our sitting positions a few hundred times in an hour. When he gets up, he gets up. There’s no rigidity of the presumptive mind or the aching body.
Once, Bhaishree was unwell and had been advised rest in Mumbai. He was in pain and quite weak. All the Brahmnishts pleaded with him to take it easy. But he smiled away their concern and left for Sayla against medical advice to conduct the shibir. The day before the shibir, everyone was concerned. The spirits were down. Bhaishree pepped us all up by laughing at us in that gently gurgle and teasing us for fretting. Keeping up a bold front for our sake, he assured us he was well and we shouldn’t let anything come in the way of our spiritual goals.
To him, the shibir was paramount. His commitment to his disciples was more important than anything else because he wanted each one of us to be where he was. Thus, he began taking three-hour discourses every day. He would wake up before 5 am to flag off our first meditation, and walk from his kutir to the dining hall three times only so that he could eat with us- it was Br. Vikrambhai’s insistence that finally worked in persuading him to at least use the car for the distance. Here’s a Guru for whom his disciples are paramount. He expects nothing but the best for you, and for that, he is willing to forego and sacrifice not just his personal comfort but whatever comes in the way. His boundless compassion also reveals his iron will and self-control.
For a long time, all members concerned with the administration of the ashram had been trying to persuade Bhaishree to raise the charges for accommodation and food costs at the ashram. Raj Saubhag charges were the lowest amongst all Shrimad’s and similar ashrams. Ashram was suffering a considerable financial shortfall by offering the rooms at subsidised charges. Bapuji had mentioned that staying at the ashram should not be burdensome to mumukshus. Bhaishree continued in the same line of thought and was determined that charges should not be increased.
Bhaishree remains firm in his determination and compassion to ensure that no mumukshu feel deterred by the cost from coming to the ashram.
કરૂણા એ સત્પુરુષોનો સહજ સ્વભાવ બની જાય છે. તેઓનાં જીવનના નાના પ્રસંગોમાં પણ આ ગુણ આંખે ઊડીને વળગે છે.
એક વખત પૂજ્ય ભાઈશ્રીની તબિયત ખૂબ જ નાદુરસ્ત હતી. શિબિર હોવાથી સાયલા આવવાનું હતું. મુમુક્ષુઓ અને બ્રહ્મનિષ્ઠોને ઘણી જ ફિકર હતી. પણ ભાઈશ્રી ખૂબ જ મક્કમ રહ્યા. તેઓની નજર સમક્ષ મુમુક્ષુઓના કલ્યાણની ભાવના સિવાય બીજું કંઈ જ ન હતું. શારીરિક કઠિણાઈ ઘણી હતી. શરીરમાં દુ:ખાવા અને અશક્તિ હતા. ડોક્ટરની સલાહની પણ અવગણના કરી તેઓ સાયલા પધાર્યા. તેમણે બધા મુમુક્ષુઓની હતાશાને દૂર કરી ઉત્સાહ વધાર્યો. શરીર તરફ દુર્લક્ષ સેવી સાધનામાં જ એકાગ્રતા વધારવા બોધ આપ્યો. તબિયતની ફિકર કરી રહેલા મુમુક્ષુઓને પણ સમજણ આપી કે આધ્યાત્મિક લક્ષ્યને સાધવા પરવસ્તુઓ તરફ દુર્લક્ષ સેવ્યા વગર છૂટકો નથી. મુમુક્ષુઓની આધ્યાત્મિક ઉન્નતિની જવાબદારી લીધા પછી તેઓની પ્રગતિ જ ભાઈશ્રીના જીવનની સૌથી મોટી ફરજ બની ગઈ છે.
શિબિરની શરૂઆત થતાં સવારના ૫ વાગ્યાના ધ્યાનમાં પહોચવા ૪-૧૫ વાગ્યે ઊઠી જતાં. અઢીથી ત્રણ કલાકના સત્સંગમાં પણ વિરામ લીધા વગર સતત સૌનો ઉત્સાહ વધારતાં અને પ્રેરણા આપતાં.
ભોજનાલયમાં પણ ચાલીને આવવાનો આગ્રહ રાખતાં. ક્યારેક બ્ર.નિ.વિક્રમભાઈના કહેવાથી ગાડી વાપરતાં. ખરેખર તો આ ભાઈશ્રીની ઉચ્ચતમ કરૂણા જ છે કે જે તેમની મોટામાં મોટી મુશ્કેલીઓને નજર અંદાજ કરી આપણને સાચા રસ્તે લઈ જવા હરહંમેશ તત્પર હોય છે.
આશ્રમની નાની મોટી દરેક વ્યવસ્થાને નિભાવવાનો ખર્ચ ઘણો જ મોટો હોય છે. છતાંય વધુમાં વધુ લોકો લાભ લઈ શકે તે હેતુથી મુમુક્ષુઓ પાસેથી નજીવી રકમ લેવામાં આવે છે.
મુમુક્ષુઓની સંખ્યામાં વધારો થતો જોઇ આશ્રમના ભાવ વધારાની રજૂઆત ભાઈશ્રી સમક્ષ કરવામાં આવી.
સાધના કરી રહેલા સાધકો પર કોઈ આર્થિક દબાણ ન આવે એવી કરુણામય દ્રષ્ટિ પૂ.બાપુજીની હતી. તેને જ આગળ કરતાં ભાઈશ્રીએ પણ ભાવવધારો કરવાની મંજુરી ન આપી. બને તેટલું પોતે સહન કરી સાધકોની તકલીફો દૂર કરવાનો કરુણાભાવ ભાઈશ્રીના દરેક વ્યવહારમાં દેખાય છે.
Sign up for free weekly video satsangs, spiritual & humanitarian newsletters and updates
We respect your privacy and will not share your details with any third party.